Temat śmierci jest trudny dla wielu dorosłych, dlatego rozmowa z dzieckiem jest problemem wielu rodziców. Niektóre maluchy wykazują zainteresowanie, inne wcale. To bardzo indywidualne, dlatego postawę dziecka rodzic powinien sam wyczytać w jego zachowaniu i dostosować do tego swoją rolę. Jedną z okazji, żeby podjąć ten temat jest dzień Wszystkich Świętych, który obchodzimy właśnie 1 listopada lub 2 listopada, który poświęcony jest naszym bliskim zmarłym. Ważne jest jednak, by trud tego zagadnienia przekuć na dziecięcy język i dopasować go tak do wieku, jak i wyobraźni naszego małego rozmówcy.
tak, to ważny temat, dlatego nie unikamy go, chcę żeby moje dziecko było świadome, że ludzie odchodzą
52%
zdarza się, ale tylko kiedy maluch o coś zapyta, sam(a) nie poruszam tego tematu
29%
nie, unikamy takich tematów, nie chcę, żeby dziecko niepotrzebnie się smuciło
5%
nie, nie mieliśmy jeszcze po prostu okazji do takiej rozmowy
14%
Śmierć to bardzo trudny temat, często zbyt trudny nawet dla dorosłych, dlatego wielu z nas nie potrafi o nim rozmawiać z dziećmi. Rodzice zwykle boją się trudnych pytań ze strony pociech, bo często nie wiedzą, co powiedzieć, a co lepiej przemilczeć. Chcąc chronić dzieci przed cierpieniem, opiekunowie unikają tego tematu, boją się, sami cierpią lub udają, że to ich nie dotyczy, a dziecko w efekcie zostaje samo z tym problemem. Tymczasem
śmierć można oswajać na różne sposoby i pomagać ją zrozumieć tak dziecku, jak i sobie.
Dziecku o śmierci najlepiej mówić językiem prostym, ale konkretnym, niekoniecznie używając "dorosłych", dosadnych słów. Lepiej jednak unikać określeń, że zmarły "zasnął" lub "wyjechał", bo maluch będzie drążył temat i tylko pogorszymy sprawę. Opowiadając o "innym świecie" czy "drugiej stronie", życiu po śmierci, warto przedstawiać to w jasnych barwach, ponieważ
dziecko nie ma jeszcze swoich wyobrażeń na ten temat. Nie narzucajmy więc własnych, gotowych obrazów i wyobrażeń - mały człowiek ma prawo do swoich odczuć i innego spojrzenia na to zagadnienie.
Nie straszmy,
nie traktujmy tego tematu jak tabu ani śmiertelnie poważnie, lecz postarajmy się pokazać i przekazać dziecku, że
śmierć jest czymś naturalnym, że stanowi ona element życia. Najłatwiej będzie to wytłumaczyć na przykładzie świata przyrody - opowiedzmy o tym, że zarówno rośliny, jak i zwierzęta podlegają tym samym prawom - rodzimy się, rośniemy, rozwijamy i umieramy.
Z dzieckiem na cmentarz
Istotne jest również, aby
nie unikać odpowiedzi na pytania malca. Gdy dziecko pyta o cmentarz lub o groby, najlepiej opowiedzieć o tym, a potem po prostu pokazać mu, co to jest. Najlepiej zorganizować dziecku krótką wyprawę na cmentarz, gdy tego chce, nawet jeśli nie mamy tam akurat grobów bliskich zmarłych. Zróbmy to wtedy, gdy cmentarze są puste, abyśmy mieli swobodę rozmowy z potomkiem i mogli na spokojnie wyjaśnić zasady przebywania w tym miejscu, a także to, na czym polega w naszej kulturze obrządek chowania zmarłych oraz czym jest grób itd.
Jest to także świetna okazja do tego, by szerzej opowiedzieć ciekawemu dziecku o innych kulturach i innych zwyczajach czy religiach.Wizyta na cmentarzu z dzieckiem powinna być ponadto dostosowana do możliwości dziecka, nie można tam przebywać zbyt długo, bo cierpliwość malucha ma swoje granice. Wystarczy kilkanaście minut, by uprzątnąć grób, zapalić świeczkę, złożyć kwiaty i odmówić modlitwę, jeśli praktykujemy takie zwyczaje.
Dziecko na pogrzebie - tak czy nie?
Wielu rodziców zadaje sobie również pytanie, czy zabierać dziecko na pogrzeb. To także jest sprawa bardzo indywidualna. Obrządki pogrzebowe w naszej kulturze i ostatnie pożegnanie wyglądają różnie. Jednak ze względu na niedojrzałe postawy dorosłych, złą atmosferę, zachowania histeryczne i inne nieciekawe sytuacje nie są polecane przez psychologów. Dziecko bowiem zaczerpnie negatywne emocje od uczestników i to bardzo silnie wpłynie na jego własne emocje.
Takie przeżycie dla nieprzygotowanego malca może być traumatyczne. Jeśli jednak jesteśmy przekonani, że ceremonia przebiegnie spokojnie, a nasz maluch jest do niej przygotowany, chętny do udziału albo jest już starszym dzieckiem (w wieku szkolnym lub starszy), to nic nie stoi na przeszkodzie, by uczestniczył w pogrzebie.
Dzieci też przeżywają żałobę
- Dzieci odczuwają żal, smutek, tęsknotę, a nawet złość i poczucie winy po stracie bliskiej osoby. Czują się osamotnione i bezradne. Zasadnicza różnica nie polega więc na braku uczuć i emocji, ale na sposobie przeżywania żałoby, który w dużej mierze jest uzależniony od wieku dziecka. To, że dziecko może czasami nie okazywać przeżywanej straty, nie oznacza, że jej nie odczuwa. Takie wyparte zdarzenia mogą powrócić po czasie ze zdwojoną mocą lub doprowadzić do tego, że śmierć będzie wiązać się z dzieckiem z ogromnym strachem. Kiedy nie tłumaczymy dziecku sytuacji, ono samo może próbować zrozumieć ją na własny sposób - używając wyobraźni lub obwiniając się o stratę bliskiej osoby. Musimy pamiętać, że małe dzieci mogą mieć problem ze zrozumieniem nieodwracalności śmierci. Zaduszki są dobrym momentem do rozmawiania z dzieckiem na temat śmierci - mówi Anna.Oswajanie przez zabawę i czytanie
Pamiętajmy również, że
dzieci oswajają swoje emocje i uczucia poprzez zabawę. Dlatego nie zabraniajmy się im "bawić w pogrzeb" lub w "umieranie" - nie ma w tym nic złego, to typowa zabawa w odgrywanie "ról". Zabawa, rysowanie (czy szerzej twórczość plastyczna) lub bajkoterapia to zawsze bardzo ważne i pomocne wsparcie dla emocji dziecka. Szczególnie literatura może okazać się przydatna w oswajaniu tematu śmierci i przygotować nam, rodzicom, grunt do rozmów z najmłodszymi.
O śmierci jako o części życia opowiada np. piękna i poetycka książka
"Gęś, śmierć i tulipan" Wolfa Erlbrucha (wydawnictwo Hokus-Pokus). Z kolei w przewrotnej książce
"Chusta babci" Asy Lind, zilustrowanej przez Joannę Hellgren (wydawnictwo Zakamarki) zobaczymy dziecięcy świat oglądany zza chusty babci, z kryjówki, która staje się symboliczną przestrzenią.
"Żegnaj, panie Muffinie" Ulfa Nilssona i Anny-Clary Tidholm (wydawnictwo EneDueRabe) to zaś opowieść snuta przez starą świnkę morską - mamy tu przykład naturalnej śmierci, do której prowadzi starość. Natomiast książka
"Czarne życie", Amandy Eriksson (EneDueRabe) ukazuje świat widziany oczami dziewczynki, która uczestniczy w pogrzebie, choć nie do końca rozumie, o co w nim chodzi, a potem sama organizuje pogrzeb... myszy.
Pernilla Stalfelt - autorka "Małej książki o śmierci" (wydawnictwo Czarna Owca), z wyczuciem i powagą przy jednoczesnym poczuciu humoru odpowiada na pytania, jakie nurtują dzieci. To tylko wybrane tytuły, a jest ich znacznie więcej.
- W księgarniach znaleźć można odpowiednie książki, które z jednej strony przygotują dorosłych na rozmowę z dzieckiem na temat śmierci, a z drugiej pozwolą dziecku w spokojny i bezpieczny sposób oswoić się z tym trudnym tematem. Polecam książki dla rodziców: "Jak rozmawiać z dziećmi, kiedy ktoś umiera", "Trudne pytania dla dorosłych. Jak rozmawiać o stracie, tęsknocie i dziecięcych lękach", "Trudne tematy. Śmierć i pogrzeb.". Dla dzieci z kolei warte uwagi są tytuły: "Dzidziuś. Niewielka książeczka o wielkiej stracie", "Dom Babci", "Wdzięczny kwiat", "Maja i jej świat. Wspomnienia" oraz "Dziewczynka i drzewo kawek". Przed pójściem na cmentarz warto spędzić z dzieckiem trochę czasu na rozmowie o zmarłych osobach, na groby których się wybieracie. Opowiedzieć mu historyjki z ich życia, pokazać zdjęcia, można też zachęcić dziecko do samodzielnego przygotowania czegoś dla zmarłego np. lampionu, rysunku. Jest to szczególnie ważne, jeżeli jest to osoba niedawno zmarła i dziecko jeszcze nie poradziło sobie ze smutkiem. Zaduszki są bardzo dobrą okazją, aby porozmawiać z dzieckiem o śmierci, jako o nieodłącznej części życia - zachęca Anna Szymańska z Rodzinnej Księgarni Szymelka.
Wspominajmy zmarłych, niech żyją w naszej pamięci
Poza tym wszystkim warto również wspominać w domu na co dzień zmarłą osobę, nie tylko 1 listopada - poopowiadajmy o zmarłej babci, dziadku czy cioci, wujku, pooglądajmy razem zdjęcia, nie wstydźmy się łez, ale zapewnijmy też ciepło i bezpieczeństwo naszemu dziecku. Dzięki temu maluch będzie miał okazję do zadawania pytań, a także do lepszego poznania tej osoby, której już z nami nie ma.
- Dla nas to jest naturalne i normalne, że rozmawiamy o zmarłych pradziadkach i prababciach naszego dziecka, a naszych dziadkach. Po prostu są w naszej pamięci i mówimy o nich w różnych okolicznościach. Córka ma imię po swoich dwóch prababciach, co stwarza dodatkową okazję do rozmów o nich, wspominania ich, opowiadania różnych historii z ich udziałem z przeszłości. Gdy jest okazja odwiedzamy groby i pozwalamy dziecku zapalić znicz. Generalnie skupiamy się kultywowaniu pamięci o naszych zmarłych bliskich, chcemy po prostu, by dziecko ich znało, choćby pośrednio - mówi Adam.Najważniejsza jest akceptacja emocji dziecka i jego tęsknoty za nieżyjącą osobą, wsparcie rodziców lub innych opiekunów, cierpliwość w udzielaniu jasnych i szczerych odpowiedzi na wszystkie pytania, a także zezwolenie dziecku na branie udziału w odpowiedniej dla niego części rytuałów związanych z żałobą. Prawidłowe przygotowanie dziecka do sytuacji związanej ze śmiercią wzmacnia jego więź społeczną i rodzinną, a także jest ważnym elementem rozwoju osobistego.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy