• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Grabówek: od średniowiecza do Trasy Kwiatkowskiego

Paweł Różyński
31 sierpnia 2010 (artykuł sprzed 13 lat) 
Najnowszy artykuł na ten temat O Cyganie i Krzyżakach, czyli początki Suchanina
Istniejący do dziś budynek kolejowy przy ul. Morskiej 20, zdjęcie z lat 30. Istniejący do dziś budynek kolejowy przy ul. Morskiej 20, zdjęcie z lat 30.

Grabówek, którego nazwa wzięła się prawdopodobnie od rozpowszechnionego w okolicznych lasach grabu, na pewno istniał już w połowie XIV wieku - z tego okresu pochodzą pierwsze pisane źródła wspominające o osadzie.



Mapa Grabówka (Grabau) i okolic z 1909 roku. Mapa Grabówka (Grabau) i okolic z 1909 roku.
Budowa zespołu szkół średnich (obecnie Zespół Szkół Mechanicznych) przy ul. Morskiej, 1928 rok. Budowa zespołu szkół średnich (obecnie Zespół Szkół Mechanicznych) przy ul. Morskiej, 1928 rok.
Uroczyste otwarcie nowej siedziby Szkoły Morskiej w Gdyni, 1929 rok. Uroczyste otwarcie nowej siedziby Szkoły Morskiej w Gdyni, 1929 rok.
Jedna z dzielnic biedy i ubóstwa w rejonie Grabówka, lata 30. Jedna z dzielnic biedy i ubóstwa w rejonie Grabówka, lata 30.
Obóz emigracyjny w latach 30. Obóz emigracyjny w latach 30.
Pomnik leśników znajdujący się w lesie w pobliżu Grabówka. Pomnik leśników znajdujący się w lesie w pobliżu Grabówka.
Trasa Kwiatkowskiego połączyła północne dzielnice Gdyni oraz Grabówek z obwodnicą Trójmiasta. Trasa Kwiatkowskiego połączyła północne dzielnice Gdyni oraz Grabówek z obwodnicą Trójmiasta.
Tworzące Grabówek domy stały wzdłuż drogi królewskiej, łączącej Gdańsk ze Szczecinem. Jej ówczesny przebieg pokrywa się na tym odcinku z dzisiejszą ulicą Morską. Centrum gospodarcze wsi znajdowało się u zbiegu tej drogi z dzisiejszą ulicą Grabowo zobacz na mapie Gdyni, a miejscowa ludność należała do parafii oksywskiej.

Właścicielami osady w tym czasie była rodzina ziemiańska z Rusocina, która w 1382 roku, wraz z sąsiednią Gdynią, przekazała Grabówek na rzecz powstającego właśnie w Kartuzach klasztoru kartuzów. W kolejnych latach, liczącej około 10 łanów wsi (w przybliżeniu 168 hektarów), nadano prawo chełmińskie, ale dokument lokacyjny nie zachował się do dnia dzisiejszego.

Grabówek od samego początku stanowił jedność gospodarczą z sąsiednią Gdynią. Została ona sformalizowana w 1429 roku, kiedy kartuzi połączyli obie osady, a gdyńskiemu sołtysowi powierzyli sprawowanie władzy administracyjnej nad majątkiem i mieszkańcami.

Średniowieczny Grabówek składał się przypuszczalnie z jednego dużego gospodarstwa rolnego (folwarku) i karczmy, w której można było zatrzymać się w drodze z Gdańska na zachód, przenocować, wymienić konie i naprawić wozy. W późniejszym okresie pobudowano tu także browar, chlew i cegielnię. Wszystkie te zabudowania, wraz z gospodarstwem i chatami chłopskimi, zostały spalone w 1734 roku przez wojska rosyjskie oblegające wierny królowi Stanisławowi Leszczyńskiemu Gdańsk.

Po pierwszym rozbiorze Polski i po konfiskacie dóbr zakonnych, Grabówek stał się własnością skarbu pruskiego. Majątek był dzierżawiony przez kolejnych właścicieli niemieckich, a w 1920 roku, razem z Pomorzem Gdańskim, wrócił do Polski. Wraz z nadaniem Gdyni praw miejskich (10 lutego 1926 r.) został ponownie integralną częścią administracyjną Gdyni.

W 1929 roku otwarto na Grabówku budynek dla potrzeb przyszłego zespołu szkół średnich, w którym miały kształcić się kadry dla szybko rozwijającej się gospodarki morskiej. W kolejnych latach znalazły tutaj miejsce m.in. Instytut Handlu Morskiego, Państwowe Gimnazjum Ogólnokształcące, Koedukacyjne Liceum Handlowe, Szkoła Rzemieślniczo - Przemysłowa oraz Państwowe Gimnazjum Mechaniczne. W 1930 roku, po 10 latach działalności w Tczewie, przeniesiono na Grabówek główną siedzibę Szkoły Morskiej (obecnie Akademia Morska), która miała kształcić zaplecze dla polskiej floty handlowej.

Na początku lat 30. rozpoczęto na Grabówku budowę Obozu Emigracyjnego, który miał być miejscem przejściowym dla osób opuszczających nasz kraj. Trafiali tutaj również ci, którzy z różnych powodów musieli opuścić swoje ojczyzny i szukać schronienia w Polsce. W ciągu kilku lat wybudowano duży kompleks budynków, który zapewniał godne warunki emigrantom czekającym na statki mające ich zabrać do lepszego świata. Po wojnie obiekt został w całości przejęty przez wojsko, ale o jego pierwotnym przeznaczeniu świadczyła jeszcze do niedawna linia kolejowa, której tory przecinały ulicę Morską na wysokości ul. Kalksztajnów zobacz na mapie Gdyni, i która dowoziła emigrantów z obozu prosto na nabrzeże portowe.

Równolegle rozwijała się także mieszkalna funkcja dzielnicy. Powstały osiedla robotnicze, urzędnicze oraz domy dla oficerów Marynarki Wojennej. Dla potrzeb mieszkańców wybudowano ośrodek zdrowia, restauracje, bar, kościół katolicki (parafia p.w. Świętej Rodziny) oraz kino "Zorza" (później "Fala").

Zarazem na niezagospodarowanych stokach Wysoczyzny Gdańskiej zaczęła samoistnie powstawać także dzielnica biedy i ubóstwa, zwana Pekinem. Prowizoryczne domy, budowane często z drewna i odpadów portowych, zamieszkiwali bezrobotni i najgorzej zarabiający robotnicy. Nieliczne pozostałości tej zabudowy można oglądać jeszcze dzisiaj w rejonie ulic Ceynowy i Stoigniewa zobacz na mapie Gdyni.

Ostatnie lata dokonały dość głębokich zmian w wizerunku Grabówka. Przez długi okres był on siedzibą licznych zakładów przemysłowych, które stawały się punktem orientacyjnym w dość rozległej dzielnicy. Upadła w 2000 roku Spółdzielnia Mleczarska "Kosakowo" czy zamknięte na początku lat 90. tartak i zakłady odzieżowe przez dziesięciolecia współtworzyły klimat dzielnicy. Z większych zakładów funkcjonuje tutaj już tylko lokomotywownia oraz Energa.

Obecnie Grabówek jest przede wszystkim dzielnicą usługową oraz lokalnym centrum edukacyjnym. Obok wspomnianej już Akademii Morskiej, swoją siedzibę ma tutaj Pomorska Wyższa Szkoła Humanistyczna oraz liczne szkoły średnie i zespoły szkół zawodowych, które zapewniają wykwalifikowaną kadrę dla potrzeb lokalnego biznesu. Ponadto znajduje się tu jeden z pierwszych w Polsce prywatnych szpitali, a od niedawna Powiatowy Ośrodek Ruchu Drogowego oraz nowoczesna zajezdnia trolejbusowa.

Przeobrażeniom ulega też funkcja mieszkaniowa dzielnicy. W jej górnym tarasie, w miejsce starszej zabudowy, zaczynają powstawać nowoczesne osiedla. Ich atutem jest dobra infrastruktura usługowa Grabówka, bliskość centrum Gdyni oraz dobra komunikacja, której jednym z głównych ogniw jest oddana niedawno, po prawie 40 latach budowy, Trasa Kwiatkowskiego.

Przygotowując artykuł, opierałem się na Rocznikach Gdyńskich, Encyklopedii Gdyni oraz publikacjach doktora Tomasza Rembalskiego.

O autorze

autor

Paweł Różyński

- z wykształcenia ekonomista, hobbystycznie pasjonat dziejów Gdyni i najbliższych okolic. Szczególnie zainteresowany najstarszą historią miasta z morza i marzeń, gdy na terenach dzisiejszej Gdyni znajdowało się kilkanaście niewielkich wsi, zróżnicowanych gospodarczo i społecznie.

Opinie (121) ponad 10 zablokowanych

  • prawo chełmińskie nie ma nic wspolnego z Gdańskiem Chelmem!!! (12)

    Kolejny idiotyczny bład,piszacy powinien wiedziec dajac przy "prawie chełminskim"odnosnik do Chelma ze w tym czasie gdy prawo to powstało czegoś takiego jak Chełm nie było!!!
    To naprawde podstawowa wiedza historii sredniowiecznej

    • 42 15

    • (1)

      Ja sądzę, że to automat raczej na stronie a nie piszący artykuł. Bo chyba każdy rozumny człowiek zdaje sobie sprawę z tego że ktoś kto interesuje się historią (czegokolwiek) rozróżnia Chełm od Chełma.

      • 27 0

      • Od Chełmna kolego

        Od Chełmna

        • 2 0

    • prawa chełmińskie (7)

      czy TY- PIOTR chodziłeś do szkoły? Uczyłeś się historii to powinieneś wiedzieć co to powinieneś wiedzieć o nadawaniu praw chełmińskich. Może Ty kończyłeś szkołę w latach 90-tych.

      • 2 11

      • (6)

        Akurat Piotr się nie myli. Prawo chełmińskie nie ma nic wspólnego z gdańską dzielnicą o nazwie "Chełm".

        • 9 1

        • a propos (5)

          Warto przy tym napisać reportaż z Chełmna, bo to nadal jest przepiękne miasteczko, taki "Kazimierz nad Wisłą - na północy". Polecał przedwojenny film z widokiem tego miasteczka (Culm)

          • 3 1

          • (3)

            prawo Chełmińskie, czyli prawo Niemieckie.

            • 2 1

            • Prawo chełmińskie (2)

              Nie niemieckie, a krzyżackie. Na terenie Niemiec nie było żadnej lokacji na prawie chełmińskiem. tam lokowano wsie i miasta na prawie magdeburskim.
              Krzyżacy zmienili w 1233r. prawo magdeburskie na korzystniejsze dla nich prawo chełmińskie. W posiadanie ziem i chelmińskiej i dobrzyńskiej (z Toruniem) weszli w ....... r. - mam nadzieję, że wiesz kiedy.

              • 2 0

              • nie wiem (1)

                nie jestem historykiem, tylko zapamiętałem że chełmińskie to niemieckie (czy krzyżackie jak piszesz) i że polskie miasta na tym prawie przeważnie zakładano

                • 0 1

              • A ja zbyt dużo wina wychlałem, by trzeźwo ocenić stan rzeczy.
                Nie narzekam, bynajmniej.
                Ot co. :P

                • 0 0

          • Opinia została zablokowana przez moderatora

    • piotrze, jesteś technologicznym analfabetą

      mechanizm tworzenia linków jest częściowo zautomatyzowany, autor ma niewielki na to wpływ. zwłaszcza, że powiąane to jest z systemem reklam.

      • 5 0

    • Do Piotra

      Zanim coś napiszesz, zastanów sić, czy masz rację. Autor dał odnośnik do prawa chełmińskiego, a to, że w trojmiasto.pl ciężko o fachowców, to dlatego w odnośniku wpisali ci Chełm, o którym piszesz. Niestety, poziom tego portalu jest coraz niższy, a to, o czym mowa wyżej i w innych piostach, jest tego najlepszym dowodem.

      • 0 0

  • Grabówek stolica, reszta dzielnicą (1)

    • 28 42

    • ?

      Grabau?

      • 1 2

  • (2)

    Mnie to głupota ludzi przeraża, którzy od początku wprowadzenia chrześcijaństwa majątki kościołowi rozdawali i wciąż rozdają.
    Po co braciszkom zakonnym, wyznawcom Memento Mori tyle dóbr doczesnych?

    • 54 25

    • Pewnie po to żeby sobie taki basen zrobić jak McKwacz. A jeżeli Cię zazdrość zżera, że Ty nic nie dostajesz - zapisz się do seminarium, skończ, poterminuj jako wikariusz lat kilka(naści, -dziesiąt). I też zacznij żerować na tej głupocie ludzkiej.
      Ale chyba dużo prościej nagrać płytę a'la Doda albo zostać piłkiarzem. Wtedy też będziesz żerował na głupocie ludzkiej.

      • 17 5

    • Światem doczesnym rządzi pieniądz, liczy się ten, kto go ma. Sądzisz, że ubogą instytucję, reprezentowaną przez obdartych chudzielców i organizującą nabożeństwa w barakach i ruderach, ktokolwiek traktowałby poważnie?

      • 6 3

  • pozdrowienia dla autora:)

    • 22 2

  • trasa powinna miec min.3 pasy w jedna strone dlaczego polacy buduja na wczoraj? (3)

    co roku zlomu przybywa a 3 pasy w jedna strone to standard!!!

    • 42 12

    • mógłbyś mieć i 5 i co z tego skoro w obwodnicę wpada 1 (1)

      Problemem z trójmiejskimi drogami są wąskie gardła nie przeloty. Korki na obwodnicy robią się przez zjazdy.

      • 11 2

      • Polska

        Polska robota!

        • 0 0

    • tu masz racje

      Niestety ale niedawno oddana do użytku część estakady łącząca obwodnicę z grabówkiem jest niestety ale bardzo nieprzemyślana. Nie dość, że powinny być min. 3 pasy w każdą stronę to jeszcze te pasy powinny być szerokie a dodatkowo na całej długości szerokie pobocze

      • 3 1

  • ciekawy artykuł

    oby takich więcej:-)

    • 42 2

  • sorry ze nie na temat (6)

    ale coś sie konkretnie jara w okolicach Auchana

    • 21 2

    • w Rumi czy Gdańsku ? (5)

      • 3 0

      • Opinia została zablokowana przez moderatora

      • Opinia została zablokowana przez moderatora

      • Opinia została zablokowana przez moderatora

      • moderator ma swój dzień

        • 0 0

      • podobno Szatan wylądował koło Auchanu

        zaczyna się armageddon kaszubski. No ale cenzura działa i nie chcą tego przepuścić.

        • 2 1

  • autor rozmija się z prawdą (14)

    Pomorska Wyższa Szkoła Humanistyczna ,PORD i zajezdnia troli są w dzielnicy Leszczynki a to już parafia św.Mikołaja

    • 22 7

    • Dokładnie :)

      Widać to nawet na ich mapie http://mapa.trojmiasto.pl/ :)

      • 0 2

    • Bosemu Antkowi (1)

      Leszczynki leżą zupełnie gdzie indziej. Kościół św. Józefa, tzw."na Leszczynkach", leży naprawdę na Grabówku. Leszczynki zaczynają się za ulicą Działdowską. Przy okazji: centrum Chyloni leży dokładnie obok stacji SKM Leszczynki (kościół św. Józefa). Zatem, nazwy oficjalne niewiele mają wspólnego z realnymi...

      • 9 3

      • korekta

        Centrum Chyloni to okolica kościoła św. Mikołaja. Za lapsus przepraszam!

        • 4 0

    • Grabówek - Leszczynki? (4)

      20 lat mieszkałem na Dantyszka będąc przekonanym że mieszkam na Grabówku. I tak myśleli i mówili wszyscy tu mieszkający (a przynajmniej moi znajomi). Ale jakoś tak z 3 lata temu nagle okazało się że jednak mieszkałem na Leszczynkach. Nie wiem kiedy granice dzielnic się przesunęły? Widać podział administracyjny wie swoje, a mieszkańcy swoje.I nikt mnie nie przekona że Chylonia zaczyna się w połowie Opata Hackiego, jak sugeruje podawana powyżej przez Gapcia mapa.
      Centrum Chyloni w okolicach św. Mikołaja??? To może Cisowa zaczyna się za ulicą Wiejską:)

      • 2 10

      • (1)

        Jeżeli faktycznie nikt cię nie przekona, to będzie świadczyć wyłącznie o twojej nieskończonej ignorancji...

        Fakty są takie: Chylonia zaczyna się od Opata Hackiego, a jej historycznie centrum to właśnie okolice św. Mikołaja - i nie dlatego, że ktoś sobie tak wymyślił, a z najprostszego powodu: w tym miejscu Chylonia znajdowała się od stuleci. Także w czasach, gdy była wioską i jej zabudowa kończyła się za obecną ul. Wiejską. Jeszcze przed wojną rejon dzisiejszego skrzyżowania Morskiej z Kartuską, uważanego obecnie za centrum Chyloni, to były głównie łąki i pola. Wystarczy wziąć do ręki albo odpalić na kompie historyczną mapę. Nawet plan miasta z wczesnych lat 80-tych, gdzie napis "Chylonia" wycentrowany jest nad ul. św. Mikołaja właśnie. Każdy, kto mieszka w tej okolicy dłużej niż czterdzieści lat, też nie ma żadnych wątpliwości, że jest to Chylonia.

        To, że z upływem lat Chylonia rozrosła się w stronę Cisowej, nie znaczy, że nie mam jej już tam, gdzie była od zawsze. Nie słyszałem jeszcze, żeby miejscowości sobie "wędrowały" z miejsca na miejsce, no chyba że weźmiemy pod uwagę wioski ludów koczowniczych. ;-)

        Jeśli chodzi o Leszczynki, to do lat 90-tych było to małe osiedle położone po przeciwnej stronie ulicy Morskiej (rejon ul. Leszczynki, Działdowskiej itd.), nie stanowiące osobnej dzielnicy. Ponieważ powodu takiego położenia nie przechodziła przez nie linia SKM, stacja o nazwie Leszczynki znalazła się w granicach Chyloni. W latach 90-tych dokonano podziału dzielnicy Grabówek-Leszczynki na dwie i w ten sposób w granicach Leszczynek znalazły się nie tylko okolice Działdowskiej, ale również osiedle Dantyszka-Ramułta. Jednak bez względu na to, czy zaliczymy je zgodnie z oficjalnym podziałem miasta do Leszczynek, czy z przyzwyczajeniami niektórych mieszkańców do Grabówka, nie zmienia to faktu, że osiedle to w połowie ul. Opata Hackiego graniczy z najstarszą częścią Chyloni, a Leszczynki oryginalnie znajdują "na górze", po przeciwnej stronie Morskiej.

        Bowiem o ile przynależność Dantyszka-Ramułta to kwestia umownego podziału, to położenie najstarszych części Leszczynek (rejon ul. Leszczynki i Działdowskiej) i Chyloni (rejon św. Mikołaja i Młyńskiej) to fakty historyczne, z którymi nikt inteligentny moim zdaniem nie będzie dyskutować.

        • 20 0

        • Bedeker Gdyński

          Jeśli pamiętam w "Bedekerze Gdyńskim" Małkowskiego pod hasłem Leszczynki była informacja, że teren tej dzielnicy przed wojną podlegał pod Chylonię, co tym bardziej przeczyło by błędnemu przypisywaniu ich do Grabówka.

          • 3 0

      • SKM Grabówek (1)

        Główny problem jest w mylnym oznaczeniu przystanków skm: SKM Stocznia jest na grabówku, SKM grabówek jest w Leszczynkach, a SKM leszczynki w historycznej Chylonii...
        ludzie się przyzwyczaili, więc raczej nadal będzie tak jak jest.

        • 12 0

        • hehehhe

          Stoczni juz nie ma wiec pewnie przeniosą z powrotem nazwy i w taki sposób powstanie opuszczony dworzec na terenie cisowy :).

          • 1 0

    • błąd parafia św.Józefa

      • 0 1

    • starsznik (2)

      Jesteś idiotą. Jeśli nie wiesz gdzie jest granica Grabówka i Leszczynek to już Twój problem. Najpierw się dowiedz, a potem gadaj na ten temat, bo póki co jesteś zielony.

      Pozdrawiam ;)

      • 1 5

      • Nie obrażaj innych :)

        • 5 0

      • Mozna zwrócić komuś uwagę bez dodawania przedrostków idiota- Świadczy to o twoim idiotyżmie .

        • 1 0

    • Dokładnie, dla przykładu wystarczy spojrzeć na mapę i widać, że równolegle do Trasy Kwiatkowskiego biegnie ul. Leszczynki... przypadkiem tam się nie znalazła, ale to szczegół

      • 3 1

    • Leszczynki to parafia św. Józefa

      Oczywiście, że to dzielnica Leszczynki, a nie Grabówek. Natomiast Parafia Św. Józefa, a nie Św. Mikołaja na Chyloni. Ludzi myli błędne nazewnictwo stacji SKM.

      • 2 0

  • Czasami fajnie jest

    "cofnąć sie w czasie" i poczytać takie ciekawostki ;) i wyobraźnia działa...

    • 17 1

  • Co by nei pisać to moim zdaniem Grabówke piękną dzielnicą nie jest. (5)

    rzekłbym raczej, że wyjątkowo brzydką, codziennie tędy przejeżdzam.
    ok teraz minusujcie mnei za wyrażenie zdania;)

    • 43 20

    • naucz się ortografii koleżanko :)

      • 2 5

    • polska jezyk trudna jezyk

      • 2 3

    • Proszę napisać mi jakie błędy popełniłam (2)

      oprócz oczywistych literówek, braku Wielkich liter tudzież za skąpą interpunkcję:)

      • 2 0

      • rzekłbym, Grabówke, mnei (1)

        • 1 2

        • to są literówki drogi gdań-szczaninie;)

          • 2 1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Sprawdź się

Sprawdź się

Pierwszą szkołą wyższą, uruchomioną w Gdańsku po zakończeniu II wojny światowej była:

 

Najczęściej czytane