• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Historia zakładu na Srebrzysku. Zbrodnicza akcja "T4"

Jan Daniluk
19 listopada 2018 (artykuł sprzed 5 lat) 
Pocztówka prezentująca zabudowania zakładu opiekuńczo-wychowawczego prowadzonego przez Bractwo Soar, między 1907 a 1913 r. Ze zbiorów Krzysztofa Gryndera. Pocztówka prezentująca zabudowania zakładu opiekuńczo-wychowawczego prowadzonego przez Bractwo Soar, między 1907 a 1913 r. Ze zbiorów Krzysztofa Gryndera.

Dziś Srebrzysko kojarzy się przede wszystkim z cmentarzem komunalnym. W okresie międzywojennym, zanim powstała ta nekropolia, Srebrzysko było znane przede wszystkim z zakładu opiekuńczego. Ma on w swojej historii także czarną kartę.



Majątek Srebrzysko swoją nazwę wziął od istniejącego co najmniej od połowy XVII wieku Srebrnego Młyna (niem. Silberhammer), będącego własnością znanego gdańskiego złotnika, Petera von Renne. Od końca XVIII wieku Srebrzysko z osady przemysłowej zaczęło przekształcać się w posiadłość wypoczynkową.

Jednym z bez wątpienia najsłynniejszych obiektów Srebrzyska jest zachowany szczęśliwie do naszych czasów (choć w coraz gorszym stanie) rokokowy dworek z przełomu XVIII i XIX w. W latach 1821-1824 mieszkał w nim okresowo i tworzył znany niemiecki poeta Joseph von Eichendorff (1788-1857).

Bractwo Soar opiekuje się chorymi i krnąbrnymi



Do początku XX w. Srebrzysko nie wyróżniało się specjalnie na tle innych, podobnych majątków czy osad. Nowy etap w historii tego miejsca nastąpił w 1906 r. Wówczas to majątek Srebrzysko kupiło ewangelickie stowarzyszenie Bractwo Soar (niem. Brüderschaft Zoar) działające w Rothenburgu nad Nysą Łużycką. Brakuje informacji, dlaczego wybrano akurat podgdańską posiadłość.

Rzadka perspektywa dzisiejszej ulicy Srebrniki i Cmentarza Srebrzysko w kierunku południowym, początek lat 30. XX w. Po prawej stronie ulicy widoczny teren i zabudowania Państwowego Zakładu Opieki Społecznej. Rzadka perspektywa dzisiejszej ulicy Srebrniki i Cmentarza Srebrzysko w kierunku południowym, początek lat 30. XX w. Po prawej stronie ulicy widoczny teren i zabudowania Państwowego Zakładu Opieki Społecznej.
Faktem jest, że już wkrótce, bowiem w sierpniu 1907 r., otwarto dość nowoczesny, jak na ówczesne standardy, zakład opiekuńczo-wychowawczy. Był on przeznaczony zarówno dla chorych psychicznie i upośledzonych umysłowo, jak i dla tzw. trudnej młodzieży (wyrzuconej ze szkół). Dla tych ostatnich przygotowano łącznie 30 miejsc. W zakładzie zajmowali się m.in. pracą na roli i w ogrodnictwie.

Okres Wolnego Miasta



Placówka działała w dotychczasowej formule nieprzerwanie do początku lat 20. Sytuacja jednak po I wojnie światowej zmusiła władze nowo powołanego (w 1920 r.) Wolnego Miasta do utworzenia własnej placówki opiekuńczej dla osób chorych umysłowo, bowiem te, do których dotychczas wysyłano pacjentów z Gdańska, znalazły się w granicach państwa polskiego. W 1922 r. budynki zakładu Bractwa Soar odkupił Senat Wolnego Miasta i powołał Państwowy Zakład Opieki Społecznej Srebrzysko (niem. Staatliche Fürsorgeanstalt Silberhammer; też: Pflege- lub Heil- und Fürsorgeanstalt Silberhammer). Dokupiono też ziemi, na której urządzono dodatkowe ogródki i pola uprawne, wzniesiono budynki gospodarcze.

Fragment planu Gdańska z 1933 r. ze Srebrzyskiem, w tym zabudowaniami Państwowego Zakładu Opieki Społecznej. Fragment planu Gdańska z 1933 r. ze Srebrzyskiem, w tym zabudowaniami Państwowego Zakładu Opieki Społecznej.
Placówka zaczęła działać po 1923 r. Był to zakład zamknięty przeznaczony dla chorych psychicznie, epileptyków i osób upośledzonych umysłowo. Posiadał dwa oddziały (męski i kobiecy), mogące pomieścić łącznie blisko 200 pacjentów. Personel medyczno-opiekuńczy składał się z dwóch lekarzy, dentysty, a także pielęgniarek i pielęgniarzy. Do zakładu kierowano też "trudną młodzież" (dziewczęta), by przez pracę poddać ją reedukacji.

Czarna karta zakładu w Srebrzysku



W latach II wojny światowej, już po włączeniu Wolnego Miasta do Rzeszy, zakład w Srebrzysku stał się jednym z ogniw zbrodniczej akcji eksterminacji osób umysłowo chorych i upośledzonych. Już od 1933 r., kiedy władzę w Niemczech przejęli narodowi socjaliści, planowano akcję tzw. eutanazji, a więc likwidacji osób upośledzonych umysłowo czy fizycznie. W latach konfliktu zyskała ona nazwę akcja "T4", od skrótu adresu biura, który koordynował zbrodnie: Tiergartenstraße 4 w Berlinie. Do wybuchu wojny ograniczono się jednak do intensywnej propagandy, starającej się przekonać społeczeństwo o "ciężarze", jaki stanowią osoby ułomne, czy to fizycznie, czy psychicznie.

Akcja "T4" w Niemczech...



Same mordy rozpoczęły się tuż po wybuchu konfliktu (także na Pomorzu Gdańskim) i trwały do 1944 r. W jej ramach życie straciło - według szacunków - ponad 200 tys. osób. Kulminacyjny okres akcji "T4" to lata 1940-1941, kiedy w kilku specjalnych ośrodkach na terenie Niemiec i dzisiejszej Austrii zabito (przede wszystkim zagazowano w pierwszych wówczas komorach gazowych) ponad 70 tys. wytypowanych pacjentów szpitali psychiatrycznych i innych placówek opiekuńczo-medycznych. Od 1941 r. rozpoczęto także likwidację upośledzonych i chorych psychicznie więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych.

Zdjęcie współczesne dworku Srebrzysko, 2018 r. Zdjęcie współczesne dworku Srebrzysko, 2018 r.
Doświadczenie, jakie zdobyto w tej zbrodni, pozwoliło na zastosowanie komór gazowych w likwidacji ludności żydowskiej i romskiej w obozach zagłady.

...oraz na Pomorzu Gdańskim



W początkowej fazie pacjentów zakładów psychiatrycznych rozstrzeliwano lub otruwano. Na Pomorzu Gdańskim taki los spotkał już w pierwszych tygodniach okupacji pacjentów renomowanego szpitala psychiatrycznego w Kocborowie pod Starogardem Gdańskim (założonego jeszcze w 1893 r.). Jesienią 1939 r. wśród pierwszych ofiar byli m. in. obywatele USA czy Kanady, którzy trafili do Kocborowa przed wojną na leczenie. Podopieczni szpitala w Kocborowie byli mordowani nie tylko na terenie ośrodka (już od 10 września), ale przede wszystkim w nieodległych Lasach Szpęgawskich (pierwsze egzekucje miały miejsce 22 września). Był to pierwszy na ziemiach polskich w ogóle mord na psychicznie chorych, kiedy jeszcze np. toczyły się walki o Warszawę czy broniła się załoga Rejonu Umocnionego Hel.

Zdjęcie współczesne jednego z budynków dawnego zakładu opiekuńczo-wychowawczego, 2018 r. Zdjęcie współczesne jednego z budynków dawnego zakładu opiekuńczo-wychowawczego, 2018 r.
Nieco później także w Piaśnicy, innym miejscu masowych mordów podczas tzw. Zbrodni Pomorskiej '39, rozstrzelano obok szeregu działaczy polskich czy kaszubskich także przywiezionych z głębi Niemiec pacjentów szpitali psychiatrycznych. Ostatnio przypomniano ten ważny wątek w filmie "Kamerdyner" Filipa Bajona.

Srebrzysko i Conradshammer w Jelitkowie



Akcję eksterminacji pacjentów szpitala w Kocborowie prowadzono także w kolejnych latach, choć już nigdy bezpośrednio na taką skalę, jak jesienią 1939 r. Jaka była w całym zbrodniczym procederze rola Srebrzyska? Tamtejszy ośrodek nie został zlikwidowany (tak, jak miało to miejsce z częścią innych szpitali czy zakładów przejętych przez Niemców). Został wprzężony w ramy "Akcji T4" i już w pierwszych miesiącach wojny część pacjentów (głównie dzieci) tego zakładu przeniesiono do Kocborowa. Dysponując 370 łóżkami (zakład rozbudowano), przyjmował kolejnych, kierowanych do niego, pacjentów, których władze niemieckie uznały za "obciążających społeczeństwo" ze względu na swoje kalectwo i ułomności.

Zdjęcie współczesne jednego z budynków dawnego zakładu opiekuńczo-wychowawczego, 2017 r. Zdjęcie współczesne jednego z budynków dawnego zakładu opiekuńczo-wychowawczego, 2017 r.
Nie ma dowodów, że w Srebrzysku na miejscu zabijano pacjentów. Wiadomo jednak, że najprawdopodobniej w 1942 r. ośrodek opróżniono z pacjentów. Zostali oni wraz z podopiecznymi innego zakładu w Gdańsku, istniejącego krótko w majątku Conradshammer (przy obecnej ul. Pomorskiej w Jelitkowie), a także częścią pacjentów Kocborowa, wysłani w czterech wagonach do zamku Sonnenstein pod Pirną w Saksonii. Tam zagazowano łącznie kilkaset osób.

Post scriptum



W 1942 r. zaplanowano w dawnym zakładzie otwarcie kliniki ortopedycznej, a w późniejszym okresie ("po wojnie") rozbudowę jej i nadanie statusu głównej kliniki dla całego Okręgu (Gau). Wspomniany majątek Conradshammer został z kolei przekazany administracji Wehrmachtu, która rozpoczęła tam organizacje kursów dla rekonwalescentów wojskowych szpitali w regionie.

W 1945 r. Srebrzysko zostało przekazane na potrzeby nowej, polskiej już uczelni medycznej - Akademii Lekarskiej. Zabudowania dawnego zakładu opiekuńczo-wychowawczego w Srebrzysku służyły początkowo jako szpital zakaźny, a także osiedle domów akademickich (1946-1952). Po likwidacji tych ostatnich otwarto filię, a następnie samodzielny szpital psychiatryczny (jego struktura, jak i nazwa, była kilkukrotnie zmieniania), który istnieje w tym miejscu do dziś.

O autorze

autor

Jan Daniluk

- doktor historii, adiunkt na Wydziale Historycznym UG, badacz historii Gdańska w XIX i XX w., oraz historii powszechnej (1890-1945).

Miejsca

Opinie (89) 5 zablokowanych

  • Tylko w faszystowskich niemieckich łbach (21)

    mogło się coś takiego wylęgnąć. A teraz za 20 tys. zł. uprawiają prowokacje chcąc odwrócić prawdę ,a z ofiar zrobić sprawców. Perfidia.

    • 142 40

    • (2)

      A myśleć samodzielnie Pan potrafi czy tylko paski z TVPInfo powtarza?

      • 28 38

      • Niestety potrafię

        i to jest właśnie najgorsze. Lepiej by było POzostać lemingiem z POdaną przez tvn papką . Wszystko byłoby prostsze, z zaleceniem nie używania mózgu,. Utwierdzenie w przekonaniu, że jest się "wykształconym , młodym , z wielkiego miasta " w gratisie.

        • 12 10

      • Milcz Lobotomiku!!!!

        • 0 1

    • Ale

      Wszędzie musi się pojawić jakiś politykujacy uciekinier z sreberka, wspierający pislam....Jak można mieć mózg i nie widzieć jaka to prostacka i zlodziejska banda

      • 27 25

    • Słaby jesteś z historii, już w starożytnej Sparcie uprawiano eutanazję na noworodkach.

      Dlatego zawsze będziesz ofiarą losu.

      • 22 12

    • historia lubi się powtarzać

      teraz też są takie akcje prowadzone, jeszcze w łonach matek, w Polsce liczone w tysiącach, ale "estetycznie" przygładzone i niewidoczne za murami szpitali mających nieść pomoc, a nie egzekucje

      • 12 28

    • (8)

      "A teraz za 20 tys. zł. uprawiają prowokacje" insynujesz że jacyś Niemcy, faszyści zatrudnili za 20 tys.pln grupę rekonstruktorów którzy zwabili w swe szeregi reporterkę amerykańskiego koncernu TV która nagrała ich inscenizację? Człowieku co ty jadasz że takie brednie gadasz? Czy podczas oglądanie TVPis odczuwasz jakieś szumy które powoduję u ciebie długotrwały zanik samodzielnego myślenia? Jeśli tak to może oglądaj bajki na kanale dla najmłodszych, będziesz czuł się lepiej.

      • 29 6

      • (2)

        W TVP tak to właśnie przedstawiają. A najśmieszniejsze, że główny oskarżony, u którego w domu znaleziono całą kolekcję materiałów i pamiątek nazistowskich (pewnie podrzuconych przez grupę, specjalnie trenowanych w Unii Europejskiej, ninja opłacanych przez Sorosa i Merkel), przedstawiany jest jako ofiara. Czemu mi nikt nigdy nie zaproponował 20 tyś. za upieczenie tortu i śpiewy w lesie?

        • 25 5

        • Taaaa. A opowieści o uczestnictwie Polski w holokauście (1)

          to czemu ma służyć ?? Otrzeżwiej ! Wyłącz tvn!! Włącz myslenie !
          Obrońca zbrodniarzy .

          • 14 11

          • Gdzie w Polsce, na którym kanale opowiedziano o

            uczestniczeniu Polski w holokauście? Podaj linka do takich informacji.

            • 9 8

      • Tak , a operator kamery ochoczo "hajluje" (3)

        aby dodać "splendoru"imprezie. Czy myślisz matole, że prowokatorzy by poszli do pensjonarek aby im zaproponować ustawkę ?To tobie zryli kapelusz bredniami w tv która znana jest z antypolskich akcji, reprezentującej interesy chyba tylko sovieckie i niemieckie. Polskie napewno nie.
        Tak a*propos poczytaj coś na ten temat.
        Czy wiesz , że właścicielami TVN nie są amerykanie, ale rosjanie!! 16 marca 2015 r Grupa ITI i Grupa Canal+ sprzedała większościowy udział 52,7% w TVN S.A za 548 mln euro grupie Scripps Networks Interactive. Dzięki temu amerykański koncern stał się właścicielem TVN.28 września 2015r SNI za pośrednictwem spółki zależnej Southbank Media skupił od inwestorów z GPW niemal wszystkie akcje TVN. Do 98,76%. Teraz najlepsze: 20 czerwca 2016: Moskwa. Jak podaje Kommersant, Ivan Rodionov, były członek Rostelecom (!) i Igor Pozhitkov, były szef International Federation of Phonogram Producers (IFPI), nabyli 80% akcji SNI (właściciela TVN). Firma sprzedała udziały, pozostawiając sobie 20% w związku z koniecznością dostosowania się do zmiany prawa, które weszło w życie na początku 2016 roku, a polega na ograniczeniu własności zagranicznej w spółkach medialnych działających
        w Rosji. Myślę, że każdy Polak powinien wiedzieć do kogo tak na prawdę należy TVN

        • 10 9

        • Czyli jeśli "rosyjski" tvn pokazuje hajlujących polskich nazistów (1)

          to można ich usprawiedliwić ? Celowo odwracasz kota ogonem?

          • 7 2

          • CZytaj powoli i ze zrozumieniem .

            Może więcej dotrze.

            • 3 5

        • Wszystko fajnie ale to już nieaktualny "ctrl-c/ctrl-v" bo na początku 2018 r. koncern Discovery Communications zakupił 100 proc. akcji Scripps Networks Interactive. Poproś kogoś z Nowogrodzkiej o aktualne materiały.

          • 4 2

      • Jeśli nie niemcy to kto ??

        Pozostaje targowica dysząca nienawiścią i żądzą powrotu do koryta .Bez względu na straty wizerunkowe państwa nie cofną się przed najgorszym swiństwem. Mają dwa w jednym. podlizują się swoim mocodawcom, i rozpętują faszystowską histerię.

        • 4 6

    • Naziolstwo i faszoli teraz broni Pis.

      • 20 8

    • czyżby Wolne Miasto nie było tak piękne jak się niektórym wydaje? (1)

      • 6 5

      • już nie-wolne od 39,,,

        już nie-wolne od 39,,,

        • 2 0

    • Wszedzie, gdzie ktokolwiek skrytykuje

      niewyobrażalne zbrodnie dokonane przez niemców, lub jak kto woli "nazistów z kosmosu" natychmiast zlatuje się chmara targowickich trolli aby bronic swoich mocodawców. Tfu...

      • 12 7

    • Tak? A środek współczesnej - prawie XXI wiecznej Europy...Srebrenica?

      Mówi Ci to coś? Niewiele potrzeba, żeby demony z ludzi wyszły....

      • 3 1

    • Co za bzdura, "tylko w faszystowskich niemieckich łbach"...

      Rozumiem, że nauka jest trudna i czytelnictwo także, ale na początek odsyłam np. do historii Szwecji i sterylizacji, które miały tam miejsce... A dopiero później proszę ew. uprawiać idiotyczny hate w sieci...

      • 4 0

  • i tak !!!! (1)

    i tak najładniejsza i najmilsza jest sekretarka dyrektora

    • 26 16

    • Potwierdzam!!! ;) bardzo miła i inteligentna osoba. Zawsze pomoże i jest uśmiechnięta oraz pełna życia ;)

      • 5 0

  • Ideologia "ciemnej karty" podobna do skrajnie lewicowych ugrupowań... (8)

    Skrajnie lewicowe ugrupowania podobnie chcą śmierci dla tych np z zespołem downa lub śmierci dla nienarodzonych.. Zapewne jak atak teraz zostanie użyte w moją stronę zdanie: "pewnie jesteś pis-iorem"... Ehh

    • 71 57

    • (4)

      Może Pani podać jakąś nazwę takiego ugrupowania działającego obecnie w Polsce?

      • 16 8

      • Pisiory posługują się ogólnikami (1)

        bo nie chodzi o fakty a o metodyczne rozlewanie nienawiści w społeczeństwie.

        • 15 14

        • O sobie piszesz ?

          Bo nawet myślący zwolennik PO by takich głupot nie wypisywał !

          • 5 8

      • (1)

        Sld

        • 5 9

        • W którym miejscu programu SLD jest informacja, że chcą zabijać niepełnosprawnych umysłowo? Pytam bo chciałbym złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa.

          • 13 6

    • Instalation

      pewnie też jestem pisiorem, ale masz 100 procent racji

      • 1 7

    • Ruskie trolle to wklejąją już totalne brednie pisząc kłamstwa na lewicę bo jest pro-zachodnia...

      Przy okazji szczerbaty kuc z żółtymi zębami który opublikował wpis zapomniał chyba co w kwestii niepełnosprawnych ma do powiedznia jego idol "krul" kurkinek pippke.

      • 10 5

    • Pisior

      Bo nim jesteś.Twoja sprawa.Ugrupowania lewicowe są soscjalne ( od nazwy ustroju socjalizm),dla społeczeństw.To prawica,faszyzm,nasizm morduje w perfidny sposów zwalając wine na opozycje.Dawne metody NSDAP.

      • 1 0

  • Bardzo ciekawy artykuł

    Oby więcej takich

    • 118 3

  • Bardzo ciekawy artykuł, mimo iż dotyczy tak straszliwych wydarzeń, jak "Akcja T4". Autorze, dobra robota!

    • 136 1

  • Chorzy to byli ci

    Ktorzy byli zdolni zabijac lub wydac wyrok smierci dla innego czlowieka.Potwory !

    • 60 3

  • i pomyśleć ,że dzisiejszy zachodni świat również przeprowadza eutanazję (8)

    i pomyśleć ,że dzisiejszy zachodni świat również przeprowadza eutanazję, aborcję...
    Taki niby nowoczesny model ..

    A tak naprawdę to nazistowski ..

    • 78 53

    • Hitler wprowadził przepisy zakazujące aborcji w przypadku "aryjczyków". Była nawet za to przewidziana kara śmierci.

      • 15 0

    • W jaki sposób śmierć na własne życzenie możesz porównywać do morderstwa?? :/ (1)

      • 15 5

      • Jak ktoś nie myśli samodzielnie to widzi dwie barwy.

        czarne lub białe. To wynik braku edukacji, czytania książek, zainteresowań, typowe dla polskiej prawicy. Dla takich ludzi homoseksualista to pedofil, ksiądz to autorytet, eutanazja i aborcja to mord.

        • 13 10

    • Racja (4)

      Dzis wykanczaja ludzi Chemia dodawana do jedzenia co kupujecie nagminnie w lidlach i innych. Dzis Niemcy zajechali Polske Bankami i kredytami a wykanczja chemia w jedzeniu i lekarstwami niemieckich koncernow ktore jecie na potege.

      Apteki na kazdym rogu!!!! i Banki. Nawet galeria we wrzeszczu zyski odprowadza do Niemiec.
      co ciekawe niemieckie piguly i te w polsce nijak sie maja do siebie choc wygladaja tak samo.

      • 6 14

      • Rosyjskie trolle pracują.

        Chcą nam zohydzić wszystko co zachodnie, nowoczesne i zastąpić to wiarą w gusła i "patriotyzmem" na pokaz.

        • 11 3

      • (2)

        Ratunku! Wszędzie Niemcy! W lodówce i pod łóżkiem!

        • 4 3

        • (1)

          Nawet u mojego psa pod ogonem!
          Idziemy sobie na spacer, pies się zatrzymał, zamyślił, patrzę...
          nie do wiary! szok! spod ogona mu wychyna głowa Niemca i się uśmiecha!

          • 5 2

          • to akurat odpowiednie miejsce...chciałeś zakpić a wyszło zarąbiscie, miejsca Niemca jest u psa pod ogonem!

            • 1 4

  • Information (6)

    Dokupiono ziemię, a nie "dokupiono ziemi", redaktor do szkoły!!!!

    • 21 33

    • ciężar istnienia (4)

      Do wybuchu wojny ograniczono się jednak do intensywnej propagandy, starającej się przekonać społeczeństwo o "ciężarze", jaki stanowią osoby ułomne, czy to fizycznie, czy psychicznie.

      To samo robi się teraz, promując aborcję eugeniczną za pomocą dokładnie tych samych haseł "Ze to obciążenie dla budżetu". Życie ludzkie nie powinno nigdy być przeliczane na pieniądze

      • 6 5

      • (2)

        Kto mówi o tym "obciążeniu dla budżetu"? Chyba tylko Korwinowi mogła się taka "złota" myśl przytrafić. W debacie na temat aborcji nikt nie gra tym argumentem.

        • 5 4

        • www (1)

          jak to nie gra, nawet przy MInisterstwie Zdrowia powstal taki raport, który szybko "zniknął", ale pojawil sie nim ten wlasnie skandaliczny argument- finansowy

          • 5 1

          • Proszę o link do kopii tego raportu, na pewno jest dostępny, bo przecież w internecie nic nie ginie a już na pewno coś takiego.

            • 0 2

      • Jakie tam obciążenie dla budżetu, przecież wystarczy nie kraść i pieniądze się znajdą.

        Znalazły się dla niepełnosprawnych? Co? Nie znalazły? No cóż, ważniejsze że się znalazły na strzelnice dla Macierewicza i wielką dziurę w budżecie machiny partyjnej propagandy zwanej TVP.

        • 4 4

    • genitivus partitivus jełopie!
      "dokupiono ziemi" tak jak "daj mi chleba" (nie cały bochenek, ale kawałek), "nalej mi wina" (nie całą butelkę, ale jej część, kieliszek).

      • 3 5

  • Kiedyś jako uczennica Liceum Medycznego miałam praktyki w tymże szpitalu i dowiedziałam się ze przed wojną to była samowystarczalna jednostka tzn hodowano świnie, uprawiano warzywa,pracowali przy tym chorzy w ramach terapii i podobno z tej willi przy wejsciu można było zobaczyc morze.czy to prawda?

    • 34 0

  • czarna karta jest dziś - całe Srebrzystko rozwalone (3)

    XVIII dwór bez ogrzewania, zabytkowe budynki w gnoju, ogród dogorywa

    Nawet te zdjęcia to oddają, ale na żywca jest czysty Stalker. ps. Pierwsze zbrodnie w Polsce miały miejsce w Owińsku, tamten ośrodek również dziś jakby zalany szambem

    • 37 1

    • Owińskach, ta to się chyba odmienia, sorki

      na północ od Poznania

      • 1 0

    • To znaczy , że poczynania faszystów niemców

      to była "biała karta"???

      • 0 2

    • czarna karta Srebrzyska - jako założenia - jest dziś, za Budynia (dokładnie za ekipy POPIS-u w Województwie)

      biedni ludzie, nawet nie mają gdzie pospacerować, wszystko rozwalone, zbiornik retencyjny obok bez ławki, cały w baumie, przestrzenie zapuszczone, sąsiadujący z założeniem "domek Eichendorffa" zaorany pod autostradę, zostaje jedynie cmentarz.

      Oczywiście - gdyby Hitler wygrał, żadnego Srebrzyska już by nie było, wszystkich by w końcu zagazowali.

      • 2 3

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Sprawdź się

Sprawdź się

Kiedy powstały pierwsze fortyfikacje na Górze Gradowej w Gdańsku?

 

Najczęściej czytane