Wystawa 100 lat polskiego żeglarstwa w Spichlerzach na Ołowiance jest pierwszą w historii rodzimego muzealnictwa tak obszerną i wielowątkową opowieścią, zarówno o najgłośniejszych sukcesach, jak i o mniej znanych aspektach polskiego sportu żaglowego.
Kto nie słyszał szelestu zamykających się za rufą strug wodnych, śpiewających swoją pieśń o wieczności, ten zaiste w harfie swego życia jedną strunę miał niemą, a akord jego niepełny. Tak w latach 30. XX w. o żeglowaniu pisał gen. Mariusz Zaruski, pionier polskiego żeglarstwa i wychowania morskiego. Zaledwie kilka lat wcześniej, 11 maja 1924 r., powstał Polski Związek Żeglarski oficjalna federacja żeglarska odrodzonej Rzeczypospolitej. Późny początek względem innych krajów nie powstrzymał polskich żeglarzy i żeglarek przed sięganiem w przyszłości po najwyższe laury jachtingu. Wielokrotnie wyprzedzając bardziej doświadczone nacje, przez kolejne 10 dekad śmiało podejmowali wyzwania samotnych rejsów, osiągali zaszczytne miejsca na listach rekordów oraz zdobywali medale mistrzowskie i olimpijskie.
W centrum wystawy znalazły się historie
wielkich rejsów polskich żeglarzy i żeglarek. Narrację o nich obrazują m. in. modele jachtów Zjawa Władysława Wagnera, rufa jachtu Euros z 1967 r., płetwy stateczników z Mazurka Krystyny Chojnowskiej-Liskiewicz i z Fanfana Joanny Pajkowskiej, elementy sprzętu elektronicznego z jachtu Spaniel, bom i grot sztormowy z Opty Leonida Teligi, a także kompletny strój żeglarski Krzysztofa Baranowskiego. Historyczne rejsy Polaków obrazują zatem oryginalne części i wyposażenie jednostek, na których żeglarze dokonali swoich wyczynów. Dzięki kreatywnej aranżacji, centrum ekspozycji stanowi jedyną w swoim rodzaju, wielowymiarową i multimedialną esencję dokonań Polaków w oceanicznym jachtingu.
W sekcji poświęconej
żeglarstwu sportowemu publiczność może po raz pierwszy zobaczyć puchar z 1937 r., przyznany Polakom za zajęcie II miejsca w regatach Gotland Runt. Wśród przedwojennych eksponatów znalazły się również naszywki reprezentacyjne z Olimpiady w Berlinie w 1936 r., należące do Juliusza Sieradzkiego, późniejszego twórcy kultowej Omegi. Szczególnie interesującą kolekcję stanowią koszulki startowe polskich zawodników olimpijskich oraz ich trofea; nie zabrakło wśród nich replik medali przekazanych przez Mateusza Kusznierewicza (Atlanta 1996) i Agnieszkę Skrzypulec-Szotę (Tokio 2020) oraz oryginalnego medalu Przemysława Miarczyńskiego (Londyn 2012).
Powrót do korzeni polskiego żeglarstwa to z kolei fragment wystawy traktujący o
wychowaniu morskim. Goście mogą zobaczyć tu m. in. strój żeglarski z dwudziestolecia międzywojennego, przedwojenną księgę rozkazów z Zawiszy Czarnego oraz przedmioty należące do gen. Mariusza Zaruskiego. Obok nich znalazły się również: rękawica bosmańska, młotek z położenia stępki pod Pogorię oraz nieodzowne dla żeglarstwa dziedzictwo muzyczne szanty i instrumenty, na których grywali Marek Szurawski i Jerzy Porębski.
Z działalnością
klubów i okręgów żeglarskich wiążą się zabytki o wyjątkowej przeszłości. To m.in oryginalna czapka Yacht Klubu Polski, należąca niegdyś do Ludwika Szwykowskiego prezesa Polskiego Związku Żeglarskiego w latach 1926 1929 i autora pierwszego polskiego podręcznika żeglarskiego. Pokazana została również bandera Akademickiego Związku Morskiego z 1934 r. oraz elementy metalowej zastawy z Polskiego Klubu Morskiego, które przetrwały II wojnę światową ukryte w kurniku.
Żeglarstwo śródlądowe na wystawie reprezentuje kolekcja znaków i proporców klubowych. Wśród nich wyjątkową ciekawostką jest proporzec Klubu Miłośników Klasy Miś, czyli klasy wymyślonej specjalnie dla jachtów budowanych metodą gospodarczą. Z kolei narracja o
żeglarstwie polonijnym została zobrazowana za pomocą wimpli klubowych, pamiątek ze zlotów żeglarskich oraz o historii oceanicznych rejsów Polaków mieszkających na emigracji.
Bogactwo wątków, historii i eksponatów prezentowanych na wystawie zostało zamknięte w immersyjnej scenografii, nawiązującej do morza, spienionych fal i bezkresnego horyzontu. Estetyka ta przywodzi na myśl zarówno morskie głębiny, jak i poruszany wiatrem granat nieba. Z kolei otaczające ekspozycję motywy izobat i trasy żeglarskiego rejsu wywołują w widzu wrażenie jakby patrzył na rozległą mapę oceanów. Podkreślenie znaczenia prezentowanych przedmiotów, a także wizualny efekt ruchu jachtów na morskich falach został uzyskany dzięki kreatywnej grze świateł. Tym, co w sposób szczególny skupia uwagę zwiedzających, jest wspomniana wcześniej aranżacja przestrzeni w centrum wystawy: goście mogą zobaczyć tam potężną konstrukcję jachtu, stanowiącą śmiałą koncepcyjnie syntezę oceanicznego żeglarstwa.
Wystawa powstała we współpracy z
Polskim Związkiem Żeglarskim, który 11 maja 2024 r. świętował swoje 100-lecie. Organizacja, skupiająca na początku zaledwie cztery kluby (Klub Żeglarski w Chojnicach, Pierwszy Polski Klub Yachtowy w Gdańsku, Sekcja Żeglarska Wojskowego Klubu Wioślarskiego oraz Sekcja Żeglarska AZS Warszawa), na przestrzeni dekad stała się fundamentem polskich zwycięstw na igrzyskach olimpijskich i mistrzostwach świata oraz rejsów Polaków w najodleglejsze zakątki świata.
Obok eksponatów ze zbiorów własnych Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku na wystawie pojawią się zabytki i pamiątki udostępnione przez: Akademicki Klub Morski w Gdańsku, Fundację Klasyczne Jachty, Sopocki Klub Żeglarski, Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Chojnicach, VBW sp. z o.o., Jerzego Wąsowicza, Marka Padjasa, Macieja Sodkiewicza, Przemysława Reya, Piotra Myszkę, Przemysława Miarczyńskiego, Monikę Bronicką, Agnieszkę Skrzypulec-Szotę, Jolantę Ogar-Hill i Mateusza Kusznierewicza.
"100 Lat Polskiego Żeglarstwa"
12.05.2024 4.05.2025
Spichlerze na Ołowiance
***
Organizację wystawy 100 lat polskiego żeglarstwa dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
