Dni Kultury Prawosławnej

Dni Kultury Prawosławnej w Gdańsku to czas, w którym zapraszamy wszystkich - zafascynowanych, zainteresowanych i po prostu ciekawych - do wspólnego odkrywania piękna prawosławnych nabożeństw, tradycji i sztuki, a także historii i współczesności prawosławnej diaspory gdańskiej.

Będzie to okazja do odwiedzenia świątyni i wspólnej modlitwy, która dzięki śpiewającym na nabożeństwach dwóm chórom stanie się z pewnością przeżyciem zarówno duchowym, jak i artystycznym. Goście z Białegostoku - Chór Katedralny Soboru św. Mikołaja AKSION - zaprezentują też oddzielny koncert pieśni liturgicznych i paraliturgicznych, wśród których znajdą się pojedyncze utwory śpiewane po grecku i ukraińsku, hymny do Bogurodzicy i hymn poświęcony braciom św. św. Cyrylowi i Metodemu w 1150 rocznicę ich misji na ziemie słowiańskie. Zespół ten o ponad stuletniej tradycji, prowadzony przez szereg wybitnych dyrygentów, ma na swoim koncie wiele znaczących występów w kraju i za granicą.

Osobnym przeżyciem będzie prezentacja wystawy "Monastycyzm", przygotowanej przez serwis fotograficzny ORTHPHOTO. Dzięki zdjęciom z 25 krajów zbliżymy się na moment do tej duchowej przestrzeni, w której mnisi i mniszki we wspólnotach i eremach, "na górach, wyspach i w pieczarach" modlą się nieprzerwanie za cały świat. Do tego niewyczerpanego źródła duchowej siły i ostoi prawosławnej tradycji, do którego nieustannie wędrują spragnieni pomocy i modlitwy pielgrzymi.

Znajdzie się też czas na rozmowę o naszej, gdańskiej społeczności prawosławnej. Prof. Andrzej Romanow przybliży nam jej historię i sylwetki wybitnych przedstawicieli z czasów Wolnego Miasta Gdańska.

Miesiąc później, w czasie uroczystego zakończenia Dni Kultury Prawosławnej w Gdańsku, o monastycyzmie w Polsce i na świecie wykład wygłosi ks. Jarosław Jóźwik, kanclerz Akademii Supraskiej, a konserwator zabytków Marek Sieńkowski, autor zdobiących naszą świątynię fresków, opowie o sztuce sakralnej w gdańskiej katedrze prawosławnej.



Dlaczego dokonaliśmy takiego wyboru punktów programu?
Śpiew cerkiewny jest nieodłącznym elementem bogatej wschodniej liturgiki, bezcennym skarbem i częścią światowego dziedzictwa kultury. W tradycji chrześcijańskiego Wschodu zajmuje on bardzo ważne i szczególne miejsce. Świadczy o tym bogactwo jego form i różnorodność melodii. Formy muzyki cerkiewnej kształtowały się we wschodnich obszarach Cesarstwa Bizantyjskiego. Na ziemiach zamieszkiwanych przez Słowian początki muzyki cerkiewnej przypadają na IX w. wraz z misją św.św. braci Cyryla i Metodego na terenach Księstwa Wielkomorawskiego oraz późniejszych, kiedy to Księstwo Kijowskie przyjęło chrześcijaństwo. Powstające tam śpiewy były wynikiem krzyżowania się wpływów bizantyjskich oraz melodii cerkiewnych południowych Słowian - Serbów i Bułgarów. Ośrodkami rozwoju kultury prawosławnej były katedry biskupie.

Wybór wystawy, jej tematyki też nie jest tu przypadkowy. Monastycyzm jest jednym z kluczowych elementów duchowości prawosławnej. Monastery były i są centrami modlitwy i myśli teologicznej. Stoją też na straży tradycji. Wpływały one na życie wiernych, kulturę oraz sztukę. Zebrane fotografie pochodzą z 25 państw. Różne tradycje, które noszone są w sercach wiernych, na co dzień przeplatają się na gdańskim gruncie. Tu bowiem w cotygodniowych nabożeństwach, podczas cyklicznych spotkań, wydarzeń kulturalnych spotykają się parafianie - gdańszczanie, których korzenie są w wielu regionach Polski, na Ukrainie, Białorusi, Litwie, w Rosji, Gruzji, Armenii, Mołdawii, Rumunii, Serbii, czy nawet w Syrii, etc.

Wykład prof. zw. dr hab. Andrzeja Romanowa, gdańszczanina będzie swoistą klamrą ukazującą ważne postacie związane z Gdańskiem, a będące częścią środowiska prawosławnej diaspory. Profesor A. Romanow jest wybitnym historykiem. Obecnie pracuje na Uniwersytecie Gdańskim, gdzie pełni funkcję kierownika Zakładu Historii Prasy. Prowadzi wykłady z historii mediów, mediów lokalnych i środowiskowych. W jego zainteresowaniach naukowych jest także rola i funkcje cenzury w systemie prasy polskiej w latach 1850 - 1990, prasa mniejszościowa w Rzeszy Niemieckiej (1850 - 1914) i w Wolnym Mieście Gdańsku (1920 - 1939).

Kilka słów o historii...
Gdańsk od wieków miał kontakt z prawosławnymi chrześcijanami. Musieli bowiem oni nawiedzać je razem z kupcami jeszcze w czasach, gdy w naszej części Europy wiara chrześcijańska nie była znana, a rozwijały się tradycje kupieckie i funkcjonował tak zwany szlak bursztynowy. Później w czasach Hanzeatyckiego Związku Handlowego do Gdańska przybywali m.in. kupcy z Wielkiego Nowogrodu czy Pskowa. Nie mieli jednak oni możliwości skorzystania z opieki duszpasterskiej. Sytuacja ta zmieniła się dopiero w roku 1720, kiedy to car Piotr I, po swoim kilkukrotnym pobycie w Gdańsku, polecił wybudowanie kaplicy, której patronem został św. Mikołaj Cudotwórca, opiekun żeglarzy i ludzi podróżujących. Dopiero jednak po trzech wiekach, gdy teren Wolnego Miasta Gdańska włączono w granice Rzeczypospolitej, a do miasta zaczęli napływać przesiedleńcy ze wschodniej Polski, z Kresów, w tym spora liczba prawosławnych wilnian, zaczęto organizować stałe, cykliczne nabożeństwa. Formalnie jednak pierwszą parafię prawosławną w Gdańsku (wówczas jej siedziba mieściła się we Wrzeszczu przy ul. Sienkiewicza 8) konsekrowano 6 grudnia 1948 r., w dniu patrona wspólnoty. Konsekracji dokonał Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Arcybiskup Tymoteusz (Szretter). Obecną siedzibą parafii jest użytkowana od 1954 r. świątynia przy ul. Traugutta 45 w Gdańsku, będąca jednocześnie konkatedrą diecezji białostocko-gdańskiej.

Gdańsk szczyci się swoim otwarciem na świat, swoją wielokulturowością tak w przeszłości, jak i obecnie. Obecnie dysponujemy w mieście odrestaurowanym i zaadoptowanym na potrzeby prawosławnej wspólnoty, obiektem o znakomitych walorach duchowych, edukacyjnych i kulturowych. Bryła świątyni otrzymała nową formę. Po wielu latach ukończono prace nad freskami zdobiącymi ściany wewnątrz świątyni. Malowidła zaczerpnięto z tradycji serbskiej, a wykonane zostały przez gdańskiego konserwatora sztuki pana Marka Sieńkowskiego. Odrestaurowano także piękny, drewniany, zabytkowy ikonostas, który przez gdańszczan został zachowany z pożogi wojennej i przewieziony do naszego miasta z południa Polski. Po wtóre, cerkiew, dzięki wsparciu Pana Prezydenta i Samorządu Miasta, otrzymała wspaniałe iluminacje świetlne oraz pomoc finansową przy osuszaniu ścian podziemnych kondygnacji.