W podejmowanych od kilku lat badaniach nad metodami zorganizowanego systemu propagandy Dorota Nieznalska przywołuje postacie wojen i konfliktów I i II wojny światowej. Dotyka wątków współcześnie zapomnianych, aby opowiedzieć nam o sposobach manipulowania w systemach totalitarnych. Wykazuje jak te strategie są powtarzalne dla tworzenia nowych mitologii homogenicznego państwa.
Kanwą dla wystawy Kolekcja Institut für Deutsche Ostarbeit (IDO) [Instytutu Niemieckiej Pracy na Wschodzie] stała się działalność tytułowej niemieckie placówki badawczej utworzonej przez faszystów w 1940 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Do teraz mało znaną a ciekawą z dzisiejszej perspektywy bo służącą "inwentaryzowaniu wizerunków" ludności była Sektion Rassen-und Volkstumsforschung [Sekcja Rasowa i Ludoznawcza]. Dokumentowano także rodzaj zabudowań mieszkalnych ludności łemkowskiej, polskiej, romskiej, ukraińskiej, żydowskiej.
Dorota Nieznalska poddaje refleksji różnorodne wykorzystanie narzędzi antropologii i etnografii, oraz historii sztuki. Ukazuje uwikłanie nauki w totalitaryzm, a także dwuznaczny status neutralnych i niewinnych na pierwszy rzut oka krajoznawczych i etnograficznych fotografii. Pracując na cyfrowym zapisie kolekcji IDO, artystka przeniosła wybrane portrety na szkło, tworząc ponadczasowy zapis w ambrotypii. Powrót do dawnej techniki szlachetnej fotografii przywraca portretowanym odebraną im ponad 70 lat temu godność. Ich tożsamość i etniczna tradycja staje się walorem i wartością w przeciwieństwie do tego czym była dla Nazistów.
Przywołując archiwa fotograficzne tworzone przez III Rzeszę w jednej z najstarszych polskich placówek naukowych autorka z właściwą sobie odwagą przedstawia fakty i dokumentacje przetworzone w artystyczną formułę instalacji, fotografii, grafiki i obiektów. Warto przemyśleć tą mało znaną kartę historii II wojny światowej, która do 2008 roku pozostawała poza zasobami polskimi. Całe archiwum IDO zostało w 1945 roku ukryte w Bawarii, a po zajęciu jej przez wojsko alianckie przewiezione do Waszyngtonu. Pozostawały tam pod opieka Smithsonian Institution gdzie stopniowo digitalizowane stanowią kolekcję tej instytucji. Jej materialną i ucyfrowioną formę rząd USA przekazał Polsce dopiero 9 lat temu, trafiła do o. Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej oraz Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dorota Nieznalska przywołuje zapomniane i drażliwe fakty bez kontrowersji ale w odwołaniu do perspektywy własnej rodziny, którą poddano przymusowemu wysiedleniu w ramach Akcji Wisła. Właśnie mija 70 rocznica zakończenia tego pacyfikacyjnego i pełnego przemocy działania polskiego wojska, interpretowanego często jako czystkę etniczną.
Dorota Nieznalska, (ur. 1973 w Gdańsku) - rzeźbiarka, artystka wizualna, autorka prac wideo i fotografii. Absolwentka Wydziału Rzeźby w Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, gdzie w 2013 r. uzyskała stopień doktora. W latach 2010-2017 wykładowczyni na Wydziale Intermediów. Współ-pracowała z Galerią Wyspa i Fundacją Wyspa Progress w Gdańsku. Autorka wielu wystaw indywid-ualnych, prac zrealizowanych w ramach programów rezydencyjnych m.in. w Finlandii, Szwecji, Niemczech. Oskarżona o obrazę uczuć religijnych w 2001 roku, została uniewinniona w 2010 roku. Jej twórczość stała się przyczynkiem do podjęcia szerokiej dyskusji na temat granic wypowiedzi w sztuce. Obecnie interesują ją zagadnienia relacji społecznych i politycznych w kontekście przemocy. Realizuje projekty badawcze dotyczące miejsc pamięci, śladów pamięci/zapomnienia oraz historii. Jej prace znajdują się w kolekcjach m.in. Muzeum Narodowego w Gdańsku, Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Galerii Arsenał w Białymstoku, Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku, Norrtelje Konsthalle w Szwecji, Kunstforum Ostdeutsche Galerie w Regensburgu.
Wystawa zrealizowana ze środków Miasta Gdańska w ramach Stypendium Kulturalnego Miasta Gdańska.
Projekt zrealizowano dzięki współpracy z:
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego
Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Narodowym Archiwum Cyfrowym
Miejsce:
Muzeum Narodowe w Gdańsku/Gdańska Galeria Fotografii
(Zielona Brama)
Termin: 02.09.2017 r.- 29.10.2017 r.
Wernisaż: 01.09.2017 r., godz. 18.00
Kuratorka: Małgorzata Taraszkiewicz-Zwolicka
Współpraca: Mariola Balińska, Maja Bieńkowska, Natalia Helman, Dariusz Sitek, Aleksandra Wolter.
