Koncert muzyki chóralnej
MUSICA SACRA
muzyka poważna - koncerty w Trójmieście
Wystąpi:
POLSKI CHÓR KAMERALNY Schola Cantorum Gedanensis
Jan Łukaszewski - dyrygent
Gdzie: Kościół św. Mikołaja w Gdańsku (oo. Dominikanie), ul. Świętojańska 72
Bilety w cenie 20 zł (10 zł. ulgowe) do nabycia: w siedzibie Chóru (pon-pt, w godz. 9-17)
rezerwacja tel.: 552-41-73, e-mail: info@polskichorkameralny.pl
lub w Kościele na godzinę przed koncertem.
W programie:
1. Jerzy Liban z Legnicy (1464 - po 1546) - Ortus de Polonia
2. Wacław z Szamotuł (1524-60) - Modlitwa, gdy dziatki spać idą
3. Andrzej Hakenberger (1574-1627) - Veni dilecte mi
4. Andrzej Hakenberger (1574-1627) - Surge propera
5. Krzysztof Penderecki (*1933) - Sicut locutus est
6. Krzysztof Penderecki (*1933) - Iże Cheruwimy
7. Ildebrando Pizzetti (1880-1968) - Due composizioni corali:
- Il Giardino Di Afrodite
- Piena Sorgeva La Luna
8. Krzysztof Penderecki (*1933) - Veni Creator
9. Ko Matsushita (*1962) - Asadoya Yunta
10. Krzysztof Penderecki (*1933) - Kadisz
11. Thomas Jennefelt (*1954) - Villarosa Sarialdi
12. Krzysztof Penderecki (*1933) - O gloriosa Virginum
------
Jerzy Liban z Legnicy
Urodzony ok. 1464 roku w Legnicy, zmarł po 1546 w Krakowie; filolog (łacina, greka, hebrajski), kompozytor, teoretyk muzyki, wybitna indywidualność humanistyczna. Studiował
w Akademii Krakowskiej w latach 1494-1495 i 1501-1502 oraz w Kolonii w 1495-1501. W 1502 uzyskał stopień bakałarza, a w 1511 r. - magistra sztuk wyzwolonych. Był wykładowcą w Akademii Krakowskiej oraz nauczycielem, kantorem i rektorem szkoły parafialnej przy Kościele Mariackim w Krakowie. Zapoczątkował wykłady języka greckiego w Akademii Krakowskiej, po ich zawieszeniu prowadził lekcje w szkole mariackiej. Był wydawcą dzieł Arystotelesa, Plutarcha i Kalimacha.
------
Wacław z Szamotuł
Uważany jest za najwybitniejszego (obok Mikołaja Zieleńskiego) kompozytora polskiego przed Chopinem. Uczył się początkowo w Collegium Lubranscianum w Poznaniu, a od 1538 studiował na Akademii Krakowskiej. W latach 1547 - 1555 był zatrudniony jako compositor cantus króla Zygmunta Augusta w Krakowie. Od listopada 1555 prawdopodobnie do śmierci pracował w kapeli dworskiej księcia Mikołaja Radziwiłła. Pisywał wielogłosowe utwory religijne i świeckie do tekstów polskich i łacińskich, m.in. Mikołaja Reja, Andrzeja Trzecieskiego i Jakuba z Iłży. Do naszych czasów przetrwało tylko kilka jego utworów: trzy łacińskie motety, 4 polskie pieśni, 4 polskie psalmy (wszystkie czterogłosowe) oraz kilka utworów jednogłosowych. Jego pieśni polskie stanowią realizację ideałów reformacji w muzyce. Wiadomo też, iż zajmował się poezją polską i łacińską.
------
Andrzej Hakenberger
Wykonywane z rękopiśmiennych i drukowanych ksiąg głosowych utwory Andrzeja Hakenbergera (1574-1627) brzmiały na początku XVII stulecia nie tylko w kościołach Gdańska, w pobliskiej Oliwie i Pelplinie, ale zapewne także w wielu innych świątyniach Europy. Po kilku wiekach historycznego zapomnienia, w naszych czasach utwory Hakenbergera szczęśliwie powróciły do repertuaru zespołów, które potrafiły odkryć i docenić piękno w nich ukryte. Szlachetność brzmienia i finezyjny kontrapunkt zachwycają bowiem tak dziś, jak i przed wiekami.
Dla samego Andrzeja Hakenbergera historia okazała się niestety niezbyt łaskawa. Niewiele informacji o nim jest pewnych. Na stronie tytułowej jednego z druków określano go przydomkiem "Pomeranum", wskazując tym samym, że pochodził z Pomorza. Gdzie jednak dokładnie się urodził i spędził młodość - nie wiadomo. Pewny jest natomiast rok urodzenia kompozytora - 1574. Wiadomo też, że w latach 1602-1607 był członkiem kapeli muzycznej orszaku króla Zygmunta III Wazy. W skład kilkudziesięcioosobowego zespołu wchodzili najwybitniejsi i najsławniejsi instrumentaliści z Polski i Europy. Na dwór królewski docierały jednak informacje o wspaniałej reputacji muzycznej rozwijającego się Gdańska i to skłoniło Andrzeja Hakenbergera do zaproponowania w czerwcu 1607 r. swojej kandydatury na stanowisko kapelmistrza miejskiego.
Kompozytor przyjechał do Gdańska na początku 1608 r. Pracował tu blisko dwadzieścia lat. Aranżował życie muzyczne Gdańska według utrwalonych przez tradycję zwyczajów. Kierował kapelą złożoną z kilkunastu muzyków, był odpowiedzialny za oprawę muzyczną nabożeństw w Kościele NMP, za oprawę uroczystości miejskich. Kapela od kierunkiem Hakenbergera muzykowała regularnie we Dworze Artusa, towarzysząc spotkaniom gdańskiego patrycjatu. Aktywność Hakenbergera przerwała śmierć w 1627 roku. Umarł w wieku 53 lat i został pochowany na cmentarzu kościoła Św. Mikołaja.
Główną ideą twórczości motetowej Hakenbergera jest polichóralność. Liczba ponad 50 polichóralnych motetów stawia tego gdańskiego kompozytora w gronie światowej sławy twórców, specjalizujących się w tej technice. Prezentowane motety pochodzą z Tabulatury Pelplińskiej (w opr. Jana Węcowskiego) ze zbiorów Ojców Cystersów.
------
Krzysztof Penderecki - jeden z najwybitniejszych polskich kompozytorów, dyrygent i pedagog muzyczny
Urodził się 23 listopada 1933 roku w Dębicy w rodzinie o ormiańskich korzeniach. Początkowo uczył się grać na skrzypcach i pobierał lekcje kompozycji u Franciszka Skołyszewskiego. Następnie naukę kompozycji kontynuował w latach 1955 - 1958 na studiach w Akademii Muzycznej w Krakowie u Artura Malawskiego i Stanisława Wiechowicza. W latach 1966-68 pracował w Volkwang Hochschule für Musik w Essen (Niemcy). W latach 1973-1978 wykładał w Yale University w New Haven, w latach 1972-1987 był rektorem Akademii Muzycznej w Krakowie, a w latach 1987-1990 dyrektorem artystycznym Filharmonii Krakowskiej. Jest pierwszym gościnnym dyrygentem Norddeutscher Rundfunk Orchester w Hamburgu i Mitteldeutscher Rundfunk Sinfonie Orchester w Lipsku. Od 1992 roku pełni funkcję dyrektora artystycznego Festiwalu Casalsa w San Juan (Puerto Rico). W 1997 roku został dyrektorem artystycznym orkiestry Sinfonia Varsovia. Od 1998 roku jest doradcą Beijing Music Festival w Pekinie, a od 2000 - gościnnym dyrygentem China Philharmonic Orchestra. Prowadzi koncerty z czołowymi orkiestrami symfonicznymi w Stanach Zjednoczonych i Europie. Obok własnych utworów dyryguje dziełami symfonicznymi twórców z różnych epok.
Krzysztof Penderecki jest laureatem wielu nagród artystycznych i wysokich odznaczeń krajowych i zagranicznych. Jest także doktorem honoris causa kilkudziesięciu wyższych uczelni. Pozamuzyczną pasją Krzysztofa Pendereckiego są ogrody. W arboretum, które założył w swej posiadłości w Lusławicach, posadził i wyhodował ponad półtora tysiąca gatunków roślin.
W 1973 r. Krzysztof Penderecki pisze "Canticum Canticorum Salomonis" i "Magnificat" - jedno z najważniejszych dzieł (na bas solo, zespół wokalny, dwa chóry mieszane, chór chłopięcy i orkiestrę). "Magnificat" został napisany dla uczczenia 1200-lecia katedry w Salzburgu. Premiera utworu odbyła się na Festiwalu Salzburskim w 1974 roku pod batutą samego Pendereckiego. Częścią "Magnificatu" jest "Sicut locutus est". Tekst utworu zaczerpnięty został z Ewangelii wg św. Łukasza (rodz. 1, wers 55). W roku 1987 powstają dwa z wykonywanych dzisiaj utworów. Pierwszy z nich to "Iże Cheruwimy" (zwana też cherubikonem, czy Pieśnią Cherubinów) na chór mieszany a cappella do tekstu staro-cerkiewno-słowiańskiego.
Hymn Cherubiński to stała część Boskiej Liturgii (najważniejszego obrzędu w Kościołach wschodnich) wg tekstów św. Jana Chryzostoma i św. Bazylego Wielkiego. Śpiewany jest przed anaforą w Liturgii Wiernych. Śpiewając Hymn, wierni mają odłożyć "wszelką życia troskę", aby móc "przyjąć Króla wszystkich" - Jezusa Chrystusa, którego Ofiarą jest Święta Liturgia. Hymn "Iże Cheruwimy" był prezentem dla wieloletniego przyjaciela Krzysztofa Pendereckiego - Mścisława Rostropowicza. Utwór po raz pierwszy został wykonany 27 marca 1987 r. w Waszyngtonie na uroczystym koncercie z okazji 60 urodzin tego wybitnego wirtuoza wiolonczeli.
Drugim utworem z 1987 r. jest "Veni Creator", również na chór a cappella, napisany dla Universidad Autonoma w Madrycie. Penderecki dyrygował nim osobiście podczas uroczystości nadania mu doktoratu honoris causa Uniwersytetu Madryckiego w kwietniu 1987 roku. Tekst kompozycji bazuje na pochodzącym z IX w. hymnie autorstwa biskupa Hrabanusa Maurusa (776-856). "Słowa znanego i wielkiego hymnu Hrabanusa Maurusa otrzymały w tym utworze kształt muzyczny, wywołujący imponujące wrażenie. O jakości muzycznej realizacji decyduje tu zarówno swobodnie wibrująca linearność prowadzenia głosów, jak i potęgujące się stopniowania i punkty kulminacyjne, powiązane z bogatą w kontrasty dynamiką. Następujące po sobie częste zróżnicowania brzmienia nadają utworowi charakter bardzo osobisty". (Volker Wangenheim)
Kompozycje "Kadisz" i "O Gloriosa virginum" powstały niedawno, bowiem dopiero w 2009 r. "Kadisz" został zamówiony przez miasto Łódź z okazji obchodów 65 rocznicy likwidacji łódzkiego getta. Premierowe wykonanie "Kadisz. Łódzkim Abramkom, którzy chcieli żyć. Polakom, którzy ratowali Żydów" odbyło się w sierpniu 2009 r. w Teatrze Wielkim w Łodzi. W utworze kompozytor wykorzystał fragmenty poezji Abrama Cytryna, młodego poety z getta, który zginął w obozie Auschwitz-Birkenau. W pieśń wkomponowane zostały również słowa kadiszu oraz cytaty z Lamentacji Jeremiasza wg Biblii Gdańskiej.
------
Ildebrando Pizzetti (1880 - 1968)
Kompozytor włoski, absolwent konserwatorium w Parmie. Od 1908 r. prowadził klasę harmonii i kontrapunktu w konserwatorium we Florencji (kierował nim następnie w latach 1917-23). Od 1924 r. wykładał w konserwatorium w Mediolanie, lecz w 1936 r. przeniósł się do Accademia di S. Cecilia w Rzymie gdzie do 1958 r. prowadził klasę kompozycji (jednocześnie pełniąc w latach 1948-51 funkcję dyrektora tej instytucji).
Pizzetti głosił hasło sztuki ekspresyjnej, zwłaszcza w operze, którą zreformował w duchu dramatu muzycznego. Bazował na idei absolutnej równowagi między słowem i muzyką, czerpiąc z tradycyjnej muzyki włoskiej i uniezależniając się od form teatru późnoromantycznego.
Należy podkreślić, że Pizzetti, mimo że obecnie nieco zapomniany, to wszechstronny i płodny kompozytor. Tworzył nie tylko ambitne opery, koncerty, utwory kameralne, pieśni czy muzykę teatralną, ale wniósł też wiele do muzyki chóralnej, czerpiąc ze źródeł starożytnej Grecji i Rzymu (jest to wyraźne zwłaszcza w Il giardino di Afrodite i Piena sorgeva la luna).
------
Kô Matsushita
Urodził się w 1962 r. w Tokio. Jest kompozytorem, dyrygentem i wykładowcą. Najpierw ukończył z wyróżnieniem kompozycję na Kunitachi College of Music, a potem dyrygenckie kursy podyplomowe w Instytucie Kodály'a na Węgrzech.
Jest dyrygentem i dyrektorem artystycznym wielu chórów w Tokio i jego okolicach, z którymi zdobywa najwyższe nagrody na międzynarodowych konkursach chóralnych. Pisze i aranżuje utwory chóralne, współpracując nie tylko z chórami japońskimi czy tajwańskimi i singapurskimi, ale i z wieloma zespołami europejskimi (m.in. z Węgier, Hiszpanii, Norwegii, Łotwy i Polski) oraz amerykańskimi. Jest także zapraszany na międzynarodowe warsztaty i konkursy w charakterze jurora i wykładowcy (m.in. do Singapuru 2001 i 2007, Taipei 2003, Gorizii we Włoszech 2008 czy Tolosy w Hiszpanii 2009).
Kô Matsushita zdobywa także nagrody indywidualne dla najlepszego dyrygenta czy za najlepszą kompozycję. W 2005 r. jako pierwszy Azjata otrzymał Nagrodę Roberta Edlera w dziedzinie muzyki chóralnej, przyznawaną najwybitniejszym dyrygentom, kompozytorom lub chórom, które w danym roku kalendarzowym najbardziej znacząco zaznaczyły swoją artystyczną obecność na międzynarodowej scenie muzycznej. Kompozycje Kô Matsushity mają w swoim repertuarze zespoły chóralne z całego świata.
Utwor "Asadoya Yunta" pochodzi z cyklu "Trzy pieśni wyspiarskie z archipelagów Yaeyama i Miyako" na chór mieszany a cappella, napisanego na zamówienie chóru mieszanego Sakura i ukończonego w lutym 1997 r. Prawykonanie odbyło się kwietniu tego samego roku, dyrygowała Eiko Aihara.
"Asadoya Yunta" to pieśń z archipelagu Yaeyama, opisująca historię dziewczyny o imieniu Kuyama (córki rolnika Asadoyi z wyspy Taketomi) i jej kłopotów z dostojnikami, od których otrzymała propozycję małżeństwa. Mieszkańcy wioski śmieją się z nachalności urzędników. Melodia ta jest na tyle przejrzyście jasna i piękna, że doczekała się wielu aranżacji w różnych stylach.
------
Thomas Jennefelt (*1954)
Thomas Jennefelt studiował w Royal College of Music w Sztokholmie. Przez wiele lat sam śpiewał w chórze, stąd być może dominacja muzyki chóralnej w jego repertuarze.
"Villarosa sarialdi" została skomponowana w 1994 r. Jennefelt, zamiast narzucać wykonawcy interpretację konkretnego tekstu, chciał, by jego kompozycja została skrojona pod potrzeby chóru i śpiewających w nim głosów. Najpierw więc napisał muzykę, a potem tekst, który tak naprawdę nic nie znaczy. Na pierwszy rzut oka przypomina być może nieco język włoski, czy łacinę, ale tak naprawdę jest tylko ciągiem liter.
