W dniach 31 marca - 19 kwietnia na Targu Węglowym przy Bramie Wyżynnej w Gdańsku będzie prezentowana ogólnopolska wystawa "Kiedy Ziemia przestała być centrum Wszechświata". Ekspozycja, przygotowana przez Archiwa Państwowe z okazji 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika, w przystępny sposób przedstawia życie i osiągnięcia genialnego astronoma.
Wystawa opowiada o rodzinie i dzieciństwie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukazuje miejsca, w których zdobywał wykształcenie: Kraków, Bolonię, Padwę i Ferrarę. Prezentuje także dziedziny, którymi się zajmował, a obok astronomii, były to: prawo, medycyna, dyplomacja, kartografia, matematyka i ekonomia. Wystawa przypomina między innymi o tym, że Mikołaj Kopernik zanim "wstrzymał Słońce i ruszył Ziemię", pełnił funkcję administratora i zarządcy dóbr kapituły warmińskiej, opracował reformę monetarną, sporządził mapy Warmii i Prus Królewskich, brał także udział w misjach dyplomatycznych, a w czasie wojny z Krzyżakami organizował obronę zamku w Olsztynie.
Wystawa pokazuje również, w jaki sposób starano się upamiętnić Mikołaja Kopernika, bo chociaż dziś pamięć o nim jest niezwykle żywa, to nie zawsze tak było. Jego dzieło "O obrotach sfer niebieskich", które zdecydował się wydać dopiero pod koniec życia, a w którym podważył panujący w średniowieczu pogląd o centralnym położeniu Ziemi we Wszechświecie, do roku 1822 znajdowało się na indeksie ksiąg zakazanych.
Na przestrzeni wieków zapomniano nawet, która kamienica była domem rodzinnym Mikołaja Kopernika i gdzie został pochowany. Dziś, dzięki dokumentom archiwalnym, już to wiemy, jednak jeszcze na początku XIX wieku, kiedy cesarz Napoleon i Fryderyk Chopin chcieli zobaczyć, gdzie dorastał toruński astronom, trafili pod niewłaściwy adres.
Wystawę ilustruje blisko 100 starannie wyselekcjonowanych dokumentów: dawnych ksiąg, listów, rycin oraz fotografii i druków okolicznościowych ze zbiorów ponad 30 Archiwów Państwowych z całej Polski. Swoje zbiory prezentuje także Archiwum Państwowe w Gdańsku.
Z gdańskiego archiwum pochodzi jedna z trzech zachowanych wersji "Traktatu o monecie", który Mikołaj Kopernik wygłosił w obecności posłów króla Zygmunta Starego na zjeździe Stanów Prus Królewskich w 1522 roku. W traktacie tym Mikołaj Kopernik przeanalizował przyczyny kryzysu ekonomicznego, spowodowanego biciem przez Krzyżaków monet o niskiej zawartości szlachetnego kruszcu. Wskazał również sposoby reformy systemu monetarnego, aby w pracach późniejszych sformułować prawo o wypieraniu lepszej monety przez gorszą, które przeszło do historii jako prawo Kopernika-Greshama.
Ze zbiorów Archiwum Państwowego w Gdańsku pochodzą także dwa inne wyjątkowe dokumenty. To sporządzone odręcznie przez Mikołaja Kopernika w 1524 roku listy do Rady Miasta Gdańska. W pismach tych Mikołaj Kopernik, jako urzędnik Warmińskiej Kapituły Katedralnej we Fromborku, upoważniał dwóch fromborskich mieszczan Bartłomieja i Franciszka do zakupu produktów spożywczych, w tym 3 łasztów zboża i 2 łasztów soli. Na tym przykładzie widać, że Mikołaj Kopernik nie tylko był tytanem pracy, ale potrafił łączyć sprawy różnej wagi. W tym samym bowiem roku 1524 zaangażowany był w polemikę z tezami astronoma Jana Wernera zawartymi w traktacie "O ruchu ósmej sfery", pisał także III księgę swojego dzieła "O obrotach sfer niebieskich".
Warto także przypomnieć, że na trzy lata przed wydaniem w Norymberdze "O obrotach sfer niebieskich", to właśnie w Gdańsku w roku 1540 ukazała się publikacja pt. "Narratio prima", stanowiąca wprowadzenie do dzieła Kopernika autorstwa jego ucznia Jerzego Joachima Retyka, uchodząca za pierwszą drukowaną publikację głoszącą teorię heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego.
Wystawa zawiera tłumaczenie w języku angielskim. Wystawa jest realizowana w ramach całej sieci Archiwów Państwowych w Polsce pod kierunkiem Archiwum Państwowego w Toruniu we współpracy z Archiwami Państwowymi
w Malborku, Olsztynie i Gdańsku.
Ekspozycja została zaprezentowana po raz pierwszy w Toruniu w ramach inauguracji Światowego Kongresu Kopernikańskiego. W Gdańsku będzie prezentowana do 19 kwietnia, następnie uda się w dalszą podróż po Polsce. Będzie można ją zobaczyć w prawie 20 miastach między innymi w Warszawie, Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu, a także w Olsztynie, Suwałkach, Mławie, Zamościu, Łodzi i Lublinie.
