Penderecki a cappella

Podczas koncertu Polski Chór Kameralny pod dyrekcją Jana Łukaszewskiego wykona 10 utworów Krzysztofa Pendereckiego.

Chcąc rozpowszechniać muzykę Krzysztofa Pendereckiego i dać mieszkańcom Gdańska, jak i całego Trójmiasta, możliwość spotkania z wybitną osobowością muzycznego świata, postanowiliśmy zaprosić artystę do Gdańska na koncert w całości poświęcony jego twórczości. To zdecydowanie jedno z najważniejszych wydarzeń artystycznych rozpoczynającego się Nowego Roku 2016.

muzyka poważna - koncerty w Trójmieście

Repertuar:

Krzysztof Penderecki (ur. 1933):
Psalm 3*
Iże cheruwimy
Alleluja - Ašče i wo grob (z Jutrzni II)
Missa Brevis
Kyrie
Gloria
Benedicamus Domino
Sanctus
Benedictus
Agnus Dei

Grób Potockiej (z oratorium Powiało na mnie morze snów)
Recordare z oratorium Dies Illa
Quid sum miser (j.w.)
O gloriosa virginum
Kaczka pstra
My też pastuszkowie**


WYKONAWCY:
Polski Chór Kameralny
Jan Łukaszewski - dyrygent

* polskie prawykonanie
** światowe prawykonanie


Koncert otworzy polskie prawykonanie jednego z nowszych utworów Maestro, Psalmu 3 napisanego w 2015 dla ormiańskiego chóru Hover Chamber Choir of Armenia. Pierwsze jego wykonanie miało miejsce w nowojorskiej Carnegie Hall w 100. rocznicę pogromu Ormian. Temat ten jest dla kompozytora szczególnie ważny, gdyż sam wychował się w rodzinie o ormiańskich korzeniach - Ormianką była Eugenia Szylkiewicz, babka ze strony ojca.

W roku 1986 powstaje kompozycja Iże Cheruwimy (zwana też cherubikonem czy Pieśnią Cherubinów) na chór mieszany a cappella do tekstu staro-cerkiewno-słowiańskiego.

Hymn Cherubiński to stała część Boskiej Liturgii (najważniejszego obrzędu w Kościołach wschodnich) wg tekstów św. Jana Chryzostoma i św. Bazylego Wielkiego. Śpiewany jest przed anaforą w Liturgii Wiernych. Śpiewając Hymn, wierni mają odłożyć "wszelką życia troskę", aby móc "przyjąć Króla wszystkich" - Jezusa Chrystusa, którego Ofiarą jest Święta Liturgia.

Hymn "Iże Cheruwimy" był prezentem dla wieloletniego przyjaciela Krzysztofa Pendereckiego - Mścisława Rostropowicza. Utwór po raz pierwszy został wykonany 27 marca 1987 r. w Waszyngtonie na uroczystym koncercie z okazji 60 urodzin tego wybitnego wirtuoza wiolonczeli.

Z tej samej tradycji liturgicznej wywodzi się Alleluja - Ašče i wo grob (1971) pochodzący z Utreniji (Jutrzni) II Zmartwychwstanie. Po pochwalnym wezwaniu "Alleluja", które wybrzmiewa nasyconą warstwą brzmieniową i kończy się wyciszonym akordem F-dur, następuje ekspresyjne solo basso-profondo (najniższego z męskich głosów), charakterystyczne dla prawosławnej liturgii, któremu towarzyszy modlitewna melorecytacja realizowana przez głosy męskie.

Missa Brevis to jedyny w dorobku Krzysztofa Pendereckiego utwór, który ma formę mszy. Na Mszę składa się sześć części: Kyrie (napisane w Krakowie w listopadzie 2012 r.), Gloria (pisana w Krakowie i wenezuelskim Caracas w listopadzie i grudniu 2012 r.), Benedicamus Domino (dziękczynienie wracających z niewoli Babilońskiej wygnańców wzywających wszystkie narody do chwalenia Boga; prawykonane w kwietniu 1992 roku na Festiwalu Wielkanocnym w Lucernie), Sanctus (ukończone w Wigilię 2008 r. w Krakowie i prawykonane przez Polski Chór Kameralny 14 czerwca 2009 r. w obecności kompozytora), Benedictus (powstałe w 2002 r. i prawykonane przez Polski Chór Kameralny 14 października 2004 r. w obecności kompozytora) i Agnus Dei (napisane w Krakowie w październiku 2012 r.)

Następnie usłyszmy Grób Potockiej (2010) pochodzący z cyklu pieśni Powiało na mnie morze snów... Pieśni zadumy i nostalgii na sopran, mezzosopran, baryton, chór i orkiestrę. Słowa tego utworu zostały zaczerpnięte z pochodzącego z tomu Sonety krymskie wiersza Adama Mickiewicza o tym samym tytule.
Recordare oraz Quid sum miser to dwie części oratorium Dies Illa napisanego na solistów, 3 chóry mieszane i orkiestrę. Tekst został zaczerpnięty z łacińskiej sekwencji Dies irae, która od XIV w. włączona została do mszału, a od czasu reformy trydenckiej śpiewana jest w liturgii Kościoła rzymskokatolickiego w mszach żałobnych w klasycznym rycie rzymskim.

W 2009 roku, na 70. urodziny swego przyjaciela José Antonio Abren, Krzysztof Penderecki napisał O Gloriosa Virginum (O najchwalebniejsza z dziewic). 21 listopada 2009 roku kompozycja została prawykonana w stolicy Wenezueli - Caracas (wystąpił chór Fesnojiv pod dyrekcją samego kompozytora). Kilka dni później utwór miał swoją polską premierę podczas koncertu z okazji 76 urodzin Krzysztofa Pendereckiego.

Opracowanie w 2008 r. znanej pastorałki "Kaczka pstra" jest doskonałym dowodem na to, że kompozytor nie przymyka także oczu na ludowy aspekt tradycji religijnej. Utwór został prawykonany przez Polski Chór Kameralny pod dyrekcją Jana Łukaszewskiego dn. 14 czerwca 2009 r. na Zamku Królewskim w Warszawie, w obecności kompozytora.

To ujmujące opracowanie znanej polskiej pastorałki przeznaczone jest na dwa chóry dziecięce lub żeńskie. Penderecki dedykował utwór wnuczce Marysi i zapewne z myślą o niej wykorzystał liczne motywy onomatopeiczne, naśladujące kwakanie, gęganie tudzież grę na bębenku. Całość nie jest jednak tylko dziecięcą zabawą - ma precyzyjną strukturę wykorzystującą środki kontrapunktyczne, jak np. imitację, czyli naśladowanie pewnego fragmentu melodii w kolejnych głosach.

W podobnym klimacie utrzymany jest ostatni punkt programu dzisiejszego koncertu - My też pastuszkowie. Jest to zarazem najnowszy utwór Krzysztofa Pendereckiego napisany zaledwie miesiąc temu. W dniu dzisiejszym będzie miała miejsce światowa prapremiera tej pastorałki.