Wystawa Procedery sztuki lat 70. przedstawia pierwsze działania performatywne w sztuce polskiej końca lat 60. i następnej dekady. Złożyła się na nią przede wszystkim dokumentacja fotograficzna i filmowa oraz archiwalne opisy i komentarze, które oferują wgląd w praktyki radykalnych artystów sytuujących się wówczas poza oficjalnym obiegiem sztuki, a obecnie zaliczanych do klasyków neoawangardy. Performatywność tych działań pozwalała artystom wychodzić poza kanoniczne narracje modernizmu i otwierać sztukę na kontekst społeczny i polityczny.
16 grudnia 2016 - 22 stycznia 2017
Wystawa czynna: od wtorku do niedzieli w godz. 11:00 - 19:00
Wernisaż: 15 grudnia 2016 o godz. 19:30
POZIOM 0
Kurator:
Bożena CzubakArtyści: Włodzimierz Borowski, Wojciech Bruszewski, Andrzej Dłużniewski, Jarosław Kozłowski, KwieKulik, Natalia LL, Andrzej Matuszewski, Andrzej Partum, Ewa Partum, Józef Robakowski, Jerzy Rosołowicz, Jan Świdziński, Warsztat Formy Filmowej, Krzysztof Wodiczko
Tytuł wystawy nawiązuje do akcji Andrzeja Dłużniewskiego z 1979 roku — artysta przez cztery dni na oczach publiczności realizował scenariusz tworzenia dzieła, ironizując na temat utrwalonego przez modernistyczną tradycję przywiązania do idei dzieła jako podstawowego kryterium sztuki. We wcześniejszym o dziesięć lat, rozbudowanym happeningu Andrzeja Matuszewskiego Postępowanie autor pozostawał niewidoczny dla publiczności, która stawała się uczestnikiem sterowanych przez niego zdarzeń.
Zebrana na wystawie dokumentacja pokazuje różne sposoby postępowania, ironicznego i krytycznego rozgrywania w działaniu kolejnych pewników modernistycznego uniwersum: demiurgicznego twórcy w VIII Pokazie synkretycznym (1968) Włodzimierza Borowskiego, niepowtarzalności gestu w ponawianych od 1978 roku działaniach rysunkowych Jarosława Kozłowskiego, obecności dzieła w 22 obrazach figuralnych (1979) Andrzeja Dłużniewskiego, celowości wielkich utopii w Kineutronikonie (1975) Jerzego Rosołowicza.
W działaniach, akcjach, zdarzeniach przypomnianych na wystawie znaczenia nabierała procesualność i wchodzenie w interakcje, jak w zespołowej realizacji Akcja w przestrzeni (1972) Włodzimierza Borowskiego, Jana Świdzińskiego i Krzysztofa Wodiczki.
Kategoria performatywności manifestowała się przez perswazyjność języka Andrzeja Partuma w jego wystąpieniu O interpretacji (1975). Performatywne aspekty działań rejestrowanych kamerą pokazują filmy Józefa Robakowskiego Idę... (1973) i Wojciecha Bruszewskiego YYAA (1973). Performatywność była też domeną transmitowanych na żywo rejestracji w zrealizowanej przez Warsztat Formy Filmowej Transmisji telewizyjnej (1973). Partycypacyjny charakter miał zaaranżowany przez Robakowskiego Zapis (1972), którego uczestnicy stawali się pierwszoplanowymi aktorami.
Dokumentacja tych działań ukazuje krytyczny potencjał performatywnych praktyk w przekraczaniu granic wizualnej percepcji, aktywizowaniu publiczności, wychodzeniu sztuki poza ramy instytucjonalne i jej sytuowaniu w przestrzeni społecznej.
Performatywność wpisana w projekty urządzeń i sposoby ich użytkowania w Instrumencie osobistym (1972) i Pojeździe (1973) Krzysztofa Wodiczki wyprowadzała jego sztukę na ulicę. Pierwsze działania w przestrzeni publicznej, jak np. rysowanie kredą na chodniku w Ekspedycji (1969) Jarosława Kozłowskiego czy ironiczne obwieszczenie Milczenia awangardowego (1974) Andrzeja Partuma, postrzegane z tej perspektywy ujawniają swój subwersywny potencjał. Instalowane w przestrzeni miejskiej prowokacyjne hasła Strefy wyobraźni (1970) Kozłowskiego i Legalności przestrzeni (1971) Ewy Partum były dla wyobraźni społecznej rodzajem performatywnych impulsów. Mity tej wyobraźni performował w swojej praktyce duet KwieKulik, odgrywający przed kamerą wyidealizowane sceny w ramach zainicjowanego w 1972 roku cyklu Ameryka.
W performatywnych aktach odgrywania płci dawały o sobie znać emancypacyjne wątki pierwszych manifestacji feministycznych — w seksualności Słowa (1971) Natalii LL i polemizującej z patriarchalną sceną sztuki Zmianie (1974) Ewy Partum.
Spojrzenie na "procedery" tej sztuki z punktu widzenia tzw. zwrotu performatywnego wydobywa bardziej złożony obraz praktyk artystycznych końca lat 60. i lat 70., postrzeganych poza dominującą w myśleniu o sztuce tego czasu kliszą konceptualizmu. Performatywny punkt widzenia, z przesunięciem akcentów na działanie, podmiotowość, sprawczość, pozwala też rozważać funkcjonowanie tej sztuki w szerszej perspektywie jej obecności w przestrzeni społecznej i politycznej.
/Bożena Czubak/
