Protestantyzm, trwający w Gdańsku od lat dwudziestych XVI wieku do współczesności, rozwinął swój niepowtarzalny styl życia codziennego i publicznego. Praca i jej wymierny ekwiwalent, bogactwo, w myśl zasady predestynacji, stanowiły o wartości człowieka, jego perspektywie zbawienia. Zalecenia Jana Kalwina, dotyczące skromności w stroju i jedzeniu, nie znalazły jednak nad Motławą pełnego powodzenia. Gdańskie elity luterańskie i kalwińskie uległy wpływowi polskiej szlachty, ale etos pracy, sądownictwo, więziennictwo i opieka społeczna uzyskały nowożytny kształt. Urzędnicy miejscy dbali, więc o rozwój handlu wiślanego, bezpieczeństwo wewnątrz miasta, kontrolowali biedaków, włóczęgów i złodziejaszków, czyli cały społeczny margines. Było to działanie wyjątkowe w skali dawnej Rzeczypospolitej. Bezpieczeństwo publiczne wyróżniało Gdańsk wśród innych miast. Władze miejskie wymierzały surowe kary, podejrzane osoby zmuszano do opuszczania miasta. Działania te sprzyjały rozwojowi handlu i rzemiosła. Na skutek tych prawnych i obyczajowych uregulowań w Gdańsku dokonywano największych transakcji finansowych w skali całej Rzeczypospolitej.
Etos protestancki w Gdańsku zakładał, że port i całe miasto musi być przedsięwzięciem dochodowym. Rada Miejska Gdańska prowadziła skrupulatne rachunki, rozliczano prace na rzecz miasta, ale także najróżnorodniejsze podatki pośrednie i bezpośrednie. Organizm miejski funkcjonował według ściśle określonych procedur administracyjnych. Dbano o czystość, dobre obyczaje, a także o zieleń wewnątrz murów miejskich. Etos protestancki w Gdańsku polegał także na specyficznym urządzeniu stosunków religijnych, pracy i szkolnictwa. Rada Miasta Gdańska sprawowała władzę nad obsadą wszystkich probostw oraz posad profesorskich w Gdańskim Gimnazjum Akademickim. Każda dziedzina życia publicznego w dawnym Gdańsku kierowana była przez wykształconych specjalistów, którzy po ukończeniu Gimnazjum Gdańskiego uzyskiwali dyplomy na niemieckich uniwersytetach protestanckich. Wykształcenie było warunkiem kariery w administracji Gdańska i sukcesu w uprawianiu procederu kupieckiego. Gdańsk do końca XVIII wieku zachował swoją kulturalną odrębność i ekonomiczny dobrobyt, tak więc polska szlachta odczuwała pobyt w jego murach, jak wyjazd do zagranicznego kraju.
Nasza wystawa (cykl wystaw) stawia sobie za cel ukazanie protestanckiego stylu życia, który zakładał kalkulację ekonomiczną w skali całego miasta, a także poszanowanie pracy i jej owoców. Miasto było, więc wielkim warsztatem pracy, w którym zdobywanie wykształcenia obywateli i ich pracowitość zawsze prowadziły do zwiększenia produkcji i zysków całego organizmu miejskiego. Duch protestantyzmu mieszkał i dawał wymierne owoce w Gdańsku do roku 1933, kiedy to Gdańszczanie, niestety, opowiedzieli się za ideologią nazistowską, niwecząc cały swój dorobek duchowy i etos życia i wystawiając w ten sposób swoje Miasto na straszliwy odwet sowietów w 1945 roku... Po tym roku, Gdańsk na mocy podziału wpływów w Europie dokonanego w Jałcie w 1945 roku został włączony do Polski i stał się miastem katolickim, jednak z niepokornym duchem robotniczej godności pracy i walki o jej szacunek ze strony władz PRL, upamiętnionych tragedią Grudnia '70 i zwycięstwem Sierpnia '80. I tak swoisty "Duch Miejsca" przemówił po latach...
Struktura naszej wystawy obejmować będzie następujące działy tematyczne, zilustrowane fotografiami przedstawiającymi zachowane obiekty historyczne i współczesne przejawy protestanckiego kultu religijnego i życia społecznego:
1. Portrety i wizerunki.
2. Herby, znaki własnościowe.
3. Dom mieszczański.
4. Port i jego funkcjonowanie.
5. Miasto jako warsztat pracy.
6. Obiekty wymiaru sprawiedliwości i opieki społecznej.
7. Obiekty sakralne i współczesne życie religijne.
8. Symbole władzy mieszczańskiej.
9. Kultura i edukacja w protestanckim Gdańsku.
10. Nekropolie i epitafia.
11. Infrastruktura miejska dawnego Gdańska.
Naszym projektem docelowym jest powołanie do istnienia albumu przedstawiającego, w szerszej i bardziej wnikliwie rozbudowanej formie opisu historycznego oraz ilustracji fotograficznej i reprodukcji dawnych sztychów, zjawisko protestanckiego stylu życia w dawnym i współczesnym Gdańsku, począwszy od religijnej metafizyki, aż po przedmioty życia codziennego powołane do istnienia w duchu protestanckim. Nasz projekt jest laureatem konkursu, otrzymał dotację i jest patronowany przez Urząd Marszałkowski. Zgromadzone podczas przygotowań do cyklu wystaw materiały fotograficzno-historyczne bez trudu pozwolą mam na zrealizowanie przedstawionego projektu. O jego pełnym powodzeniu, zarówno przy przygotowaniu cyklu wystaw jak i albumu, zadecyduje szczodrość sponsorska, o którą niniejszym zabiegamy, licząc, że pionierskość idei, zacność przesłania i merytoryczna wartość naszych projektów jest w pełni tego warta. Z poważaniem kreślą się autorzy -
Antoni Kozłowski, Jacek Sobociński
