Serdecznie zapraszamy na oprowadzanie kuratorskie po wystawie autorstwa Doroty Nieznalskiej pt. "Przemoc i pamięć. Badania SRV Sektion Rassen - und Volkstumsforschung (pamięci mojej Rodziny oraz tych, którzy w 1947 r. doświadczyli przymusowych wysiedleń podczas "Akcji Wisła")" z udziałem artystki.
Głównym celem instalacji, opartej na wyjątkowych materiałach powstałych podczas II wojny światowej i znajdujących się obecnie w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, jest próba krytycznego przyjrzenia się ich dwuznacznej "naukowej" wartości i równocześnie upamiętnienie dziedzictwa kulturowego badanych w tamtym czasie regionów.
Użyte archiwalne materiały fotograficzne pochodzą z sekcji rasowo-ludoznawczej, krajoznawczej Institut für Deutsche Ostarbeit (IDO). Instytut miał w intencji Hansa Franka (Gubernatora Generalnego GG) zostać przekształcony w niemiecki uniwersytet w Krakowie. Fotografie ukazywać miały walory przyrodnicze Generalnego Gubernatorstwa, zacofanie kulturowe ziem podbitej Polski, jak również dowodzić odwiecznej niemieckiej obecności na "Wschodzie" tłumaczonej jako "niemiecka misja cywilizacyjna".
Zrealizowany projekt jest również refleksją nad wykorzystaniem metod antropologii i etnografii, oraz historii sztuki przez narodowy socjalizm, ukazuje uwikłanie nauki w totalitaryzm, a także dwuznaczny status neutralnych i niewinnych na pierwszy rzut oka krajoznawczych i etnograficznych fotografii. Zdjęcia przedstawiające ludność łemkowską, polską, ukraińską, góralską nie różnią się przeważnie od tradycyjnej dokumentacji fotograficznej o walorze etnograficznym czy krajoznawczym. Jest jednak oczywiste, że wszystkie czynności związane z badaniem ludności na okupowanych podczas II wojny terenach, tj.: fotografie twarzy, poszczególnych części ciała, wywiady medyczne, ankiety psychologiczne, socjologiczne, antropologiczne były obowiązkowe, miały charakter przymusowy.
Instalacja składa się z obszernej, stalowej konstrukcji, symbolicznie odwołującej się do formy ikonostasu z regionu Podkarpacia. Obiekt posiada symetryczny układ ram w których znajdują się różnej wielkości cyfrowe kopie archiwaliów nadrukowane na stalową blachę. Wybrane zdjęcia pochodzą z sekcji rasowo-ludoznawczej i krajoznawczej IDO. Forma ikonostasu w tym wypadku jest odwołaniem do kultury, obyczajów, wiary Górali Ruskich, Łemków, Ukraińców. Na miejscu wizerunków świętych, apostołów, proroków umieszczone zostały wizerunki ludności wiejskiej. Gest przemieszczenia, zmiany hierarchii ma na celu upamiętnienie i skierowanie uwagi na grupy społeczne, które w wyniku działań wojennych i czystki etnicznej z 1947 r. znanej jako "Akcja Wisła", zostały wysiedlone z obszarów Roztocza, Pogórza Przemyskiego, Bieszczadów i Beskidu Niskiego. Tym samym zagładzie uległo dziedzictwo kulturowe tych regionów.
Zrealizowano przy współpracy z Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK (Kolekcja MOCAK-u)
Zrealizowano przy pomocy finansowej Województwa Pomorskiego
Projekt powstał dzięki współpracy z Instytutem Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego i Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Partnerzy medialni: Magazyn Szum, Nowe idzie od morza, Trojmiasto.pl, Contemporary Lynx, Gazeta Wyborcza, Dziennik Bałtycki
Fot. Bogna Kociumbas
