Projekt Galerii Świętojańskiej przygotowany został przez Nadbałtyckie Centrum Kultury z myślą o przestrzeni kościoła św. Jana w Gdańsku, rewitalizowanego przez NCK od 1995 roku. Jego celem jest rozwinięcie konsekwentnego programu działań artystycznych inicjowanych dla i w kontekście tego niezwykłego obiektu. To samo miejsce będzie punktem wyjścia do działań artystycznych - niezależnie od tego, czy zaowocują realizacją wystaw, czy pojedynczych, monumentalnych instalacji (w czym NCK ma już doświadczenie; do tej pory przygotowane zostały: "Oddychająca Katedra" Dominika Lejmana, "Daylight system" Mirosława Filonika, witraż wg projektu Olgi Micińskiej, a także prezentacja wideo "The Messenger" Billa Violi powstałego dla Katedry w Durham w 1996 roku). Sztuka wpisana zostanie w budynek nie tylko tematycznie, ale i fizycznie. Innymi słowy, miejsce poddane zostanie "twórczej obróbce".
Czym jest ono dzisiaj? Kościołem; centrum kulturalnym - salą wystawową, koncertową i teatralną, miejscem licznych debat, spotkań, warsztatów, ćwiczeń; zabytkiem o historii odzwierciedlającej burzliwe losy wielokulturowego Gdańska, na przestrzeni wieków służącym rozmaitym grupom społecznym i wyznaniowym, miejscem pełniącym różne, odmienne funkcje. Ze wszystkimi swoimi uwarunkowaniami, balastem znaczeń historycznych, a także tych nadawanych mu współcześnie, jest dobrym, a nawet bardzo dobrym miejscem obserwacji mechanizmów oddziaływania religii na świecką domenę życia, ale i odwrotnie.
Inaugurację programu zaczynamy prezentacją instalacji austriackiego artysty Roberta Stadlera - prostego, wyrazistego znaku zapytania zakomponowanego z siedmiu świecących kul zawieszonych w nawie głównej kościoła. W oczywisty sposób koresponduje z założeniami Galerii domagającej się od zaangażowanych w nią twórców i kuratorów postawy krytycznej, badawczej, kwestionującej, jeśli trzeba - testującej. Jest jednak w projekcie coś znacznie bardziej interesującego. Szczególną uwagę zwraca sposób, w jaki Stadler posługuje się światłem. Niewiele ma ono wspólnego z łagodną iluminacją (jakiej oczekiwalibyśmy w przestrzeni sakralnej), wydobyciem z cienia, wskazaniem źródła prawdy. Nie jest to światło przefiltrowane przez witraże, a przeniesione do środka budynku wprost z zewnątrz, niejako z ulicy, ponadto użyte w przewrotny sposób. Po pierwsze jako tworzywo, budulec znaku konotującego niewiedzę. Po drugie w celu wywołania iluzji, wprowadzenia widza w błąd, zasugerowania obrazu innego niż rzeczywisty.
Co jest iluzją: stawianie właściwych pytań czy udzielanie na nie właściwych odpowiedzi? To drugie wydaje się znacznie mniej prawdopodobne. Ciągła transformacja, mobilność, z jaką mrok wnętrza kościelnego i instalacja przenikają się nawzajem, tożsama jest z dynamiką konfrontacji religii i świeckiej sfery życia w ogóle. Nie sposób zarysować schematu ich stałej, prawidłowej relacji.
Jedynym pewnym punktem startu jest dociekanie, zadawanie pytań. Kroki postawione w celu szukania na nie odpowiedzi wyznaczają tajemniczą perspektywę. W taki oto ciekawy i zagadkowy obszar wkracza zainaugurowany dziś program Galerii Świętojańskiej.
Olga Miłogrodzka
kurator projektu
Podczas otwracia Galerii Michał Jacaszek zaprezentuje swój najnowszy projekt muzyczny PENTRAL (łac.: wnętrze, duch, świątynia), w którym podjął próbę dźwiękowego opisania gotyckiego wnętrza kościoła. Swoją szczególną atmosferę gotycka świątynia zawdzięcza nie tylko elementom wizualnym, ale także charakterystycznej akustyce - pogłosowi wzmacniającemu i wydłużającemu prawie w nieskończoność najdrobniejszy szmer. Jacaszek spędził kilka dni w trzech zabytkowych kościołach gdańskich (bazylice katedralnej w Oliwie, kościele św. Mikołaja, bazylice Mariackiej) nagrywając śpiew, organy, a także całe spektrum przypadkowych odgłosów. Dźwięki źródłowe potraktowane były jednak tylko jako bodziec wyzwalający brzmienie całego wnętrza i jako takie zostały w procesie postprodukcyjnym wyretuszowane. Zabiegi studyjne, a także klimat melodii i aranżacji podporządkowany został idei pokazania kościoła jako pełnego dawnych tajemnic, olbrzymiego muzycznego instrumentu.
Koncert w kościele św. Jana jest prezentacją rezultatów kilkumiesięcznej pracy nad projektem PENTRAL. Zaaranżowane w muzyczne kompozycje zebrane dźwięki, powrócą do miejsca z którego pochodzą - wnętrze św. Jana zabrzmi niejako "podwójną" akustyką, a efekt zwiększony będzie poprzez rozstawienie nagłośnienia dookoła publiczności.
Oprócz Michała Jacaszka, obsługującego elektronikę wystąpią dwie wokalistki: Maja Siemińska i Lena Majewska, już wcześniej zaangażowane w projekt.
12/13.03.09 od godz. 17:00 do 6:00 nad ranem na elewacji Zieleniaka, gdańskiego wieżowca przy Wałach Piastowskich, pojawi się znak zapytania zakomponowany poprzez oświetlenie okien biurowych budynku. Będzie on zapowiedzią, zwiastunem organizowanego w Centrum św. Jana wydarzenia. Jednocześnie stanowi pierwszą próbę animacji budynku, którą rozwijać będzie w tym roku Biuro Gdańsk Europejska Stolica Kultury 2016 dzięki wieczornym projekcjom artystycznym (m.in. w wykonaniu Dominika Lejmana i Doroty Walentynowicz).
Wernisaż 13.03.09, godz.20.00
WSTĘP NA WERNISAŻ NA ZAPROSZENIA: WEJŚCIE BEZ ZAPROSZENIA - 10 ZŁ (ILOŚĆ ZAPROSZEŃ OGRANICZONA)
Instalacja czynna: 14.03-15.03 w godzinach 10.00-22.00
Rytm to nieśmiertelność - Jacaszek w św. Janie
