W dniach 15-16 listopada w Domu Uphagena odbędzie się konferencja naukowa poświęcona gdańskiemu muzealnictwu i historiografii do 1945 r. Podczas dwóch dni w Domu Uphagena zostanie wygłoszonych dwadzieścia referatów naukowych przygotowanych przez dwudziestu naukowców i muzealników z rejonu szeroko rozumianego Pomorza, Kujaw, Wielkopolski oraz Warmii i Mazur.
Jak to się zaczęło? Pierwsze miejskie muzeum w Gdańsku powstało w Wielkiej Sali Wety Ratusza Głównego Miasta w 1838 r., ale z prawdziwą instytucją łączyła ją... tylko nazwa. Niewielkie pomieszczenie w dalszym ciągu pełniło funkcję sali zebrań Rady Miasta. Jej reprezentanci długo nie widzieli potrzeby budowy profesjonalnego muzeum, co wyraża wypowiedź jednego z radnych, który podczas sesji poświęconej budowie muzeum miejskiego grzmiał "My tu nie potrzebujemy żadnego muzeum!".
Tej potrzeby, z pewnymi wyjątkami, nie widziało też początkowo gdańskie mieszczaństwo. W przeciwieństwie do mieszkańców Szczecina, czy Poznania, nie wspierało ono chętnie instytucji pokazujących lokalne dziedzictwo. Gdańsk, od innych miast, wyróżniał też brak działających towarzystw historycznych, które stanowiły podporę funkcjonowania muzeów i często inicjowały powstawanie tych drugich. Pierwsze stowarzyszenie powstało dopiero w 1879 r., w dziewięć lat po utworzeniu muzeum miejskiego przez Rudolfa Freitaga oraz Leopolda von Wintera.
Aż do 1912 r. gdańskie muzea, zarówno te zinstytucjonalizowane jak i małe para-muzea, tkwiły we względnym bezruchu. Rewolucję w gdańskim muzealnictwie - zarówno na poziomie instytucji, jak i zbiorów - przyniósł Hans Friedrich Secker. Rozpoczęty wówczas proces wchłaniania małych para-muzeów, ich zbiorów oraz zmiany w narracji o Gdańsku przybrały na sile w okresie Wolnego Miasta Gdańska. Powodami było nie tylko dążenie do profesjonalizacji lokalnych instytucji, ale także potrzeba przeciwstawienia się wpływom kulturalnym odrodzonej II Rzeczypospolitej.
Celem konferencji "Teraźniejszość przeszłości" jest przypomnienie i omówienie tematów, takich jak gdańskie muzea i ich działania przed 1945 r., czy ogólny obraz historii naszego miasta w oczach dziejopisów i lokalnych historyków. Badania te do tej pory nie doczekały się osobnego opracowania monograficznego. W ramach trzech bloków tematycznych zostaną omówione dzieje gdańskiego muzealnictwa, następnie - w szerszym kontekście historycznym i porównawczym - muzeów Polski Północnej oraz Wielkopolski. Ostatni, trzeci blok tematyczny, będzie dotyczył gdańskiej historiografii, czyli tego co i jak przedwojenni historycy pisali o historii Gdańska. Ustalenia gdańskich historyków, co zrozumiałe, były widoczne w narracjach działających w mieście muzeów.
Udział w konferencji w charakterze słuchacza jest bezpłatny.
W II połowie 2019 r. ukaże się publikacja pokonferencyjna, która będzie zawierać teksty prelegentów. W 2020 r. planowana jest kontynuacja sesji naukowej, która będzie poświęcona gdańskiemu muzealnictwu po 1945 r., w tym także stratom wojennym.
PROGRAM:
15 listopada 2018 roku (czwartek), godz. 10:00
- dr hab. Waldemar Ossowski, prof. UG, Powitanie gości konferencji
prof. dr hab. Edmund Kizik, Wprowadzenie do konferencji
Część 1: Gdańskie muzealnictwo (godz. 10.00-13.30)
powadzenie: prof. dr hab. Edmund Kizik
- dr Ewa Barylewska-Szymańska (Muzeum Gdańska), Muzealna topografia Gdańska (do 1945 roku)
Helena Kowalska (Muzeum Narodowe w Gdańsku), Muzeum Miejskie w Gdańsku (Stadtmuseum) jako ośrodek badawczy
- dr Magdalena Mielnik (Muzeum Narodowe w Gdańsku), Nowoczesne muzeum, czyli funkcjonowanie Stadtmuseum pod dyrekcją Hansa Friedricha Seckera
Przerwa kawowa (godz. 11.30-11.45)
- Iwona Kramer-Galińska (Hamburg), Willi Drost - dyrektor Muzeum Miejskiego w Gdańsku w latach 1938-1945
- Weronika Grochowska, Sylwia Parais (Muzeum Narodowe w Gdańsku), Działalność pracowni fotograficznej Stadtmuseum w kontekście zachowanych negatywów, odbitek i dokumentacji archiwalnej.
- Kinga Alina Langowska, Hugo Wilhelm Conwentz - działalność organizatora i dyrektora Muzeum Prowincji Zachodniopruskiej w latach 1879-1910
Dyskusja
Przerwa lunchowa (13.30-14.15)
Część 2: Muzea w Polsce Północnej i w Wielkopolsce (godz. 14.15-18.15)
Prowadzenie: dr hab. Waldemar Ossowski, prof. UG
- Wiesława Rynkiewicz-Domino (Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu), Idea muzeum w prowincjonalnym mieście pruskim na przykładzie dwóch elbląskich instytucji (1864-1945)
- Aleksandra Mierzejewska (Muzeum Okręgowe w Toruniu), Dzieje zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu w latach 1861-1945
- Andrzej Rzempołuch (Muzeum Warmii i Mazur), Muzea regionalne w dawnych Prusach Wschodnich - między oświatą a propagandą
Przerwa kawowa (godz. 15.45-16.00)
- prof. dr hab. Michał Woźniak (Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy), Początki muzealnictwa bydgoskiego na przełomie XIX/XX wieku
- dr Tadeusz Grabski (Muzeum Narodowe w Poznaniu), Początki działalności Muzeum Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Muzeum Cesarza Fryderyka i Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu
- dr Dariusz Kacprzak (Muzeum Narodowe w Szczecinie), Das Städtische Museum Stettin - kadry historii. Refleksje uniwersalne
- dr Monika Ogiewa-Sejnota (Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie), Powrót do przeszłości, czyli krótka historia stargardzkiego Heimatmuseum
Dyskusja
16 listopada 2018 roku (piątek)
Część 3: Historiografia (godz. 9.00-13.00)
Prowadzenie: dr Sylwia Bykowska
- dr Marcin Grulkowski (Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk), Działalność edytorska historyków gdańskich w XIX wieku
- dr Marcin Swobodziński (Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Archiwum Państwowe w Gdańsku), Max Bär (1855-1928) - archiwista i historyk
- dr Jacek Kriegseisen (Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego), Georg Cuny (1857-1939) - docenić niedocenione. Początki badań nad kulturą i sztuką Gdańska
- Ryszard Rząd (Muzeum Zamkowe w Malborku), Bernhard Schmid (1872-1947). Kilka uwag o jego działalności na zamku w Malborku
Przerwa kawowa (11.00-11.15)
- dr Jacek Kriegseisen (Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego), Eugen von Czihak (1853-1918) i jego badania nad sztuką złotniczą w Prusach Królewskich, czyli o pożytkach ze skrupulatności
- prof. dr hab. Edmund Kizik (Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Instytut Historii Uniwersytetu Gdańskiego), Dzieje gospodarcze nowożytnego Gdańska w polskich badaniach okresu międzywojennego (1918-1939)
- dr Jacek Friedrich (Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego, Muzeum Gdyni), Historia architektury gdańskiej w ujęciu Ottona Kloeppla (1873-1942)
Dyskusja
