Jak wyglądał tradycyjny proces tkania na Pomorzu? 29 listopada o 12.00 podczas spotkania w Oddziale Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku będzie można nie tylko posłuchać autorki Barbary Maciejewskiej, ale też zobaczyć niektóre eksponaty. Wstęp na spotkanie jest bezpłatny.Muzeum Narodowe w Gdańsku wydało w tym roku katalog zbiorów Oddziału Etnografii Tradycyjne narzędzia tkackie na Pomorzu. Jego autorka, etnografka, historyczka i emerytowana starsza kustoszka w Oddziale Etnografii Barbara Maciejewska, prezentując narzędzia tkackie ze zbiorów muzeum, opowiada, jak wyglądał cały proces powstawania tkaniny z włókien roślinnych (len, konopie) i wełny owczej.
Tkactwo to rzemiosło o wielowiekowej tradycji, a zarazem jedno z najbardziej powszechnych zajęć domowych, które jeszcze do niedawna stanowiło ważną część codziennego życia wsi. Pozyskiwanie surowca, przędzenie, wyrabianie płócien i tkanin wełnianych z przeznaczeniem przede wszystkim na własny użytek odbywało się w obrębie własnego gospodarstwa. Tkactwo, zwyczajowo przypisane kobietom, z czasem stało się również zajęciem mężczyzn z małorolnych lub nieposiadających ziemi uprawnej gospodarstw. Warsztat tkacki oraz narzędzia do obróbki włókien znajdowały się na wyposażeniu niemal każdego domostwa.
Większość eksponatów związanych z rzemiosłem tkackim w Muzeum Narodowym pochodzi z terenu Pomorza Gdańskiego (Kaszuby, Kociewie, Bory Tucholskie, Powiśle, Żuławy), ale w kolekcji muzealnej znajdują się też obiekty przywiezione na Pomorze z innych regionów Polski po II wojnie światowej w wyniku przesiedleń ludności i migracji oraz dawnych Kresów Wschodnich, użytkowanych następnie na ziemiach Pomorza.
W zbiorach najliczniej reprezentowane są narzędzia używane w ludowym przędzalnictwie od drugiej połowy XIX do połowy XX wieku, najstarsze jednak pochodzą ze średniowiecza. Zostały wydobyte podczas robót ziemnych prowadzonych w latach sześćdziesiątych XX wieku na terenie Gdańska, są to przęśliki z bursztynu i gliny.
Spotkanie z Barbarą Maciejewską będzie znakomitą okazją do zapoznania się z tkackim dziedzictwem naszego regionu oraz zrozumienia wszystkich aspektów tej sztuki. Autorka opowie także o niektórych eksponatach, które wybrała do pokazania publiczności. Spotkanie poprowadzi dr Aleksandra Paprot-Wielopolska, etnolożka i kulturoznawczyni, adiunktka w Zakładzie Etnologii Polski i Antropologii Historii Instytutu Antropologii Uniwersytetu Gdańskiego.
Prowadzenie: dr Aleksandra Paprot-Wielopolska
Informacje praktyczne:- kiedy: 29 listopada 2025 r. (sobota), w godz. 12.00-13:30
- gdzie: Oddział Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku, ul. Cystersów 19, Gdańsk Oliwa
- wstęp bezpłatny
Wydarzenie objęło swoim patronatem Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Oddział w Gdańsku.
O rozmówczyniach:Barbara Maciejewska-Kusyk - etnografka, historyczka, muzealniczka. Emerytowana starsza kustoszka w Oddziale Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku. Zaangażowana w dokumentowanie oraz pielęgnowanie pomorskiej kultury ludowej. Kuratorka wielu wystaw, poświęconych sztuce i rękodziełu ludowemu. Autorka i redaktorka książek i artykułów o tematyce etnograficznej. Członkini Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego oraz Honorowa Członkini Stowarzyszenia Twórców Ludowych (oddział gdański). Jurorka i konsultantka na konkursach kultury ludowej, w tym kulinarnego dziedzictwa na Pomorzu, propagatorka, wykładowczyni i edukatorka. Odznaczona Srebrnym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis", wyróżniona Pomorską Nagrodą Muzealną, Medalem im. Teodory i Izydora Gulgowskich za zasługi dla twórczości ludowej, Medalem Lecha Bądkowskiego za wkład w krzewienie kultury kaszubsko-pomorskiej oraz srebrną odznaką "Za opiekę nad Zabytkami".
Aleksandra Paprot-Wielopolska - doktor nauk humanistycznych, etnolożka/antropolożka kultury i kulturoznawczyni. Adiunkt w Zakładzie Etnologii Polski i Antropologii Historii w Instytucie Antropologii Uniwersytetu Gdańskiego. Jest członkinią Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (w tym prezeską Oddziału w Gdańsku i sekretarzynią Sekcji Stroju Ludowego oraz redakcji Atlasu Polskich Strojów Ludowych i czasopisma "Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia" Współpracuje z Pomorskim Centrum Badań nad Kulturą Uniwersytetu Gdańskiego. Jej zainteresowania badawcze skupiają się na zagadnieniach związanych z materialnym i niematerialnym dziedzictwem kulturowym (zwłaszcza strojami ludowymi, rękodziełem i rzemiosłem tradycyjnym), mechanizmami polityki pamięci i kształtowania tożsamości na obszarach postmigracyjnych, regionalizmem, aktywnością społeczności lokalnych i historią mówioną (oral history). Odznaczona tytułem honorowym Zasłużony dla Kultury Polskiej przez Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Barbara MaciejewskaTradycyjne narzędzia tkackie na Pomorzu. Katalog zbiorówPublikacja prezentuje bogaty zbiór eksponatów związanych z tradycyjnym rzemiosłem tkackim zgromadzonych w Oddziale Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku. Obejmująca przedmioty pozyskiwane przez wiele dziesięcioleci w trakcie badań terenowych na obszarze Pomorza kolekcja stanowi cenny materiał dokumentujący rozwój i przemiany ludowego tkactwa domowego.
W części wprowadzającej omówiono zagadnienia dotyczące charakterystyki kolekcji, zakresu i przemian tradycyjnego tkactwa, stosowanych surowców włókienniczych oraz struktury tkanin. Przybliżono także kontekst historyczny i kulturowy - w tym okres świetności gdańskiego włókiennictwa, rzemiosło tkackie na pomorskiej wsi przełomu XIX i XX wieku oraz zwyczaje i praktyki magiczne towarzyszące pracy tkaczy.
Część katalogowa obejmuje wszystkie obiekty związane z rzemiosłem tkackim znajdujące się w zbiorach Pracowni Rzemiosła Oddziału Etnografii. Została podzielona na trzy części tematyczne odpowiadające kolejnym etapom pracy tkacza: pozyskiwaniu i wstępnej obróbce włókna, wytwarzaniu nici z włókien oraz czynnościom związanym z procesem tkania. Poszczególne rozdziały składają się z podrozdziałów poprzedzonych omówieniem danego etapu technologicznego. Wszystkie obiekty zostały nazwane i opatrzone objaśnieniem ich funkcji, a najbardziej reprezentatywne spośród nich zilustrowano.
Książka stanowi wartościowe opracowanie naukowe i źródło wiedzy o tradycjach tkackich Pomorza skierowane zarówno do badaczy kultury ludowej, jak i do osób zainteresowanych historią rzemiosła oraz dziedzictwem materialnym regionu. Publikacja ukazuje, jak z niepozornej rośliny powstaje delikatne płótno - krok po kroku, od lnu rosnącego na polu po gotową tkaninę - prowadząc przez fascynujący proces tworzenia materiału i łącząc tradycyjną wiedzę rzemieślniczą z historią oraz kulturą Pomorza.
Treść tworzona na podstawie materiałów prasowych organizatora.
