Zmiany, jakie zachodzą w pamięci zbiorowej po upływie siedemdziesięciu lat od zakończenia drugiej wojny światowej powodują potrzebę pogłębienia refleksji na temat ich podłoża, uwarunkowań i konsekwencji. Przemijający czas widoczny jest szczególnie w coraz mniejszej liczbę świadków wojny. Pamięć oparta na wspomnieniach świadków, przekazywana najbliższym, czyli pamięć komunikacyjna, ustępuje miejsca pamięci kulturowej. To właśnie kultura staje się miejscem tworzenia zbiorowego obrazu wojny. Wielość nośników pamięci oraz pojawiające się nowe prądy kulturowe powodują, iż obraz ten staje się coraz bardziej różnorodny.
Organizatorzy konferencji Pamięć i wojna. Pamięć kulturowa o II wojnie światowej w Polsce, Niemczech i Rosji dostrzegli szereg nośników pamięci, które obecnie mają bezpośredni wpływ na kształtowanie świadomości historycznej Polaków, takich jak literatura, film, muzea, rekonstrukcje historyczne, piosenka, komiks, gry komputerowe czy odzież patriotyczna. Pierwsze trzy były już analizowane w projekcie badawczym FWPN, UAM oraz Uniwersytetu w Kilonii: Druga wojna światowa w obrazach kultury w Polsce i w Niemczech. 70 lat później (1945-2015), zakończonym tomem zbiorowym Druga wojna światowa w pamięci kulturowej w Polsce i w Niemczech, który stał się inspiracją do dalszego pogłębiania badań. Wzrost ważności tych ostatnich nośników, związanych bardziej z kulturą popularną, jest jednym z wyrazów antropologizacji pamięci, która to stara się pokazać wojnę od strony przeżyć i odczuć ludzi. Stworzenie wrażenia emocjonalnej bliskości i jednocześnie dramatycznego napięcia powstałego dzięki wrażeniu współodczuwania niekiedy wymaga uproszczeń, co wiąże się często z zagorzałą dyskusją badaczy pamięci.
Planowana konferencja będzie również płaszczyzną stwarzającą okazję dla porównania zmian w pamięci zbiorowej w trzech krajach: Polsce, Niemczech i Rosji. Kultura pamięci o II wojnie światowej w tych trzech krajach różni się diametralnie, co wynika zarówno z przyczyn politycznych, jak i odmienności kulturowych. Z referatami wystąpią prelegenci z trzech wspomnianych wyżej państw. Celem obrad ma być wyszczególnienie podobieństw i różnic obrazu wojny w pamięci kulturowej kreowanej przez różne nośniki pamięci, a także porównanie współczesnego obrazu wojny w Polsce, Niemczech i Rosji. Kwestie te są szczególnie warte uwagi, gdy zestawimy pamięć oficjalną Polaków będącą pamięcią ofiar i tę niemiecką naznaczoną odpowiedzialnością sprawców. Natomiast w pamięci biograficznej, czyli w tzw. sferze prywatnej oba narody utożsamiają się z pamięcią ofiar. Tym bardziej jako ofiary wojny widzą siebie Rosjanie.
Jako zagadnienia do dyskusji szczególnie interesujące byłyby dla nas następujące kwestie:-przegląd różnorodnych nośników pamięci i ich wpływ na kształt pamięci o II wojnie światowej
-znaczenie przejścia wspomnień z fazy kształtowania w pamięci komunikacyjnej do pamięci kulturowej
- wpływ zjawiska komercjalizacji pamięci na obraz II wojny światowej
- porównanie pamięci zbiorowej o II wojnie światowej Polaków, Niemców i Rosjan
-różnice pamięci oficjalnej i prywatnej w tych krajach( pamięć ofiar a pamięć sprawców )
Organizatorami konferencji są:
Muzeum II Wojny Światowej, Muzeum Historii Polski, Uniwersytet Adam Mickiewicza w Poznaniu.
PROGRAM:10.00 - OTWARCIE KONFERENCJI
Jarosław Sellin, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego
dr Karol Nawrocki, Dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
10.15 - REFERAT INAUGURACYJNY
Architektura i pamięć - projektowanie muzeów oraz ekspozycji poświęconych historii II wojny światowej
(Mirosław Nizio, Nizio Design International)
10.45-12.00 - PANEL I
II wojna światowa na wystawie stałej Muzeum Historii Polski
(Robert Kostro, Muzeum Historii Polski)
Obraz II wojny światowej na wystawie stałej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
(dr hab. Bartosz Korzeniewski, prof. UAM, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku: perspektywy i wyzwania
(dr hab. Grzegorz Berendt, prof. UG, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Uniwersytet Gdański)
12.00-12.30 - DYSKUSJA
12.30-13.30 - przerwa obiadowa
13.30-15.30 - PANEL II
Muzeum i testament. Jak tworzą nas umarli i my umarłych?
(prof. dr hab. Karl Josef Pazzini, prof. em., Uniwersytet w Hamburgu)
Memuaryzacja narodowego socjalizmu we Freiburgu
(prof. dr hab. Bernd Martin, prof. em., Uniwersytet we Freiburgu)
Wielka Wojna Ojczyźniana w sowieckiej i postsowieckiej polityce symbolicznej: funkcje miejsca pamięci
(dr hab. Aleksiej Wasiliew, prof. IEŚW, Rosyjski Państwowy Uniwersytet Humanistyczny
w Moskwie, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie)
Spory o pamięć - wokół polskich filmów fabularnych o II wojnie światowej
(dr Amelia Korzeniewska, Towarzystwo Naukowe im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu)
Obraz Wielkiej Wojny Ojczyźnianej we współczesnym kinie rosyjskim
(dr Wiktoria Wasiliewa, Szkoła Kulturoznawstwa Narodowego Badawczego Uniwersytetu "Wyższa Szkoła Ekonomiczna" w Moskwie)
15.30-16.00 - DYSKUSJA
16.00-16.30 - przerwa kawowa
16:30-18:30 - PANEL III
Pamięć wojny zapisana w snach
(dr hab. Stefan Bednarek, prof. em. UWr., Uniwersytet Wrocławski)
Rosyjsko-polskie projekty dotyczące zachowywania pamięci o wojnie na terenie byłych Prus Wschodnich
(Anton Zheriagin, Rosyjski Państwowy Uniwersytet Humanistyczny, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza)
Trasa Pamięci Muzeum Historycznego Miasta Krakowa: idea, doświadczenia, projekty
(Monika Bednarek, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Fabryka Emalia Oskara Schindlera)
II wojna światowa w pamięci lokalnej i muzealnej narracji na przykładzie wystawy Losy Szamotulan i ich rodzin w czasie okupacji hitlerowskiej (1939-1945)
(Michalina Janaszak, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Muzeum-Zamek Górków w Szamotułach)
II wojna światowa w pamięci trzech pokoleń mieszkańców Baranowicz (Białoruś)
(Joanna Dworzecka, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
18.30-19.00 - DYSKUSJA
19.00 - PODSUMOWANIE I ZAMKNIĘCIE KONFERENCJI
19.15 - kolacja
