Zapraszamy na plenerową wystawę ,,1945-2022. Dzieje krzyża na Westerplatte". Ekspozycja została przygotowana przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku we współpracy ze Stowarzyszeniem "Godność", w związku z przypadającą w tym roku 40. rocznicą przywrócenia krzyża na mogiły na Westerplatte.
Idee przedsięwzięcia przedstawia Monika Gomółka - kurator wystawy, pracownik Działu Wystaw MIIWŚ: Ekspozycja poświęcona jest przedstawieniu losów symbolu religijnego na terenie dawnej Wojskowej Składnicy Tranzytowej (WST) na Westerplatte. Ta historia niczym w soczewce ukazuje realia kształtowania w czasach komunizmu pamięci o polskich bohaterach, a jednocześnie przedstawia walkę ówczesnej władzy z Kościołem katolickim. Na wystawie za klamrę spinającą wydarzenia przyjęte zostały lata 1945 - 2022, wokół których zbudowano oś narracji z uwypukleniem tych cezur, które odegrały znaczącą rolę w tej opowieści.
Cała historia rozpoczyna się już w 1945 r., w momencie gdy ocaleli Westerplatczycy podejmują działania zmierzające do upamiętnienia żołnierzy poległych podczas obrony Składnicy we wrześniu 1939 r. W wyniku tych prac, rok później na terenie WST ustawiono betonowy krzyż. Niestety w 1962 r. władza komunistyczna usunęła krzyż z Westerplatte, a w jego miejsce postawiono sowiecki czołg T-34. Symbol religijny został potajemnie przewieziony do kościoła św. Jadwigi Śląskiej w Nowym Porcie i wkopany na pobliskim cmentarzu. Kolejne starania o przywrócenie krzyża podjęto w 1980 r., w ich rezultacie Urząd ds. Wyznań wydał zgodę na ponowne ustawienie krzyża na terenie półwyspu, co ostatecznie odbyło się w 1981 r.
O istotnej roli historycznego krzyża w aspekcie realizowanego cmentarza wojskowego opowiada prof. Grzegorz Berendt dyrektor MIIWŚ: Niewątpliwie jedną z najistotniejszych dat w tej opowieści stanowi rok 2019, kiedy podczas V etapu badań archeologicznych na terenie Westerplatte archeolodzy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku odnaleźli szkielety 9 polskich obrońców z września 1939 r. W wyniku badań identyfikacyjnych prowadzonych przez Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie udało się zidentyfikować tożsamość 5 obrońców, kolejne badania nadal trwają. To przełomowe odkrycie rzeczywistego, a nie jak dotąd symbolicznego miejsca pochówku obrońców, stało się podstawą idei budowy cmentarza wojskowego Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte. W związku z tym w 2020 r. MIIWŚ w Gdańsku rozpisało międzynarodowy konkursu na opracowanie nowej koncepcji urbanistyczno-architektonicznej cmentarza, realizowanego w ramach I etapu inwestycji - budowy plenerowego Muzeum Westerplatte i Wojny 1939. Aktualnie, w związku z prowadzonymi pracami na półwyspie, historyczny Krzyż z Westerplatte został zabezpieczony i otoczony opieką konserwatorską. Do czasu zamieszczenia go w przestrzeni nowego cmentarza wojskowego, będzie spoczywał bezpieczne w Muzeum II Wojny Światowe w Gdańsku. Krzyż z Westerplatte już na zawsze pozostanie nieodłącznym symbolem przywracania pamięci polskim obrońcom z września 1939 r.
Na wystawę składają się teksty prezentujące w chronologicznym układzie historię przywrócenia krzyża na Westerplatte oraz fotografie z kolekcji pana Czesława Nowaka, z darów p. Zbigniewa Ciereszko, z agencji Kosycarz Foto Press/KFP oraz ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
Jednocześnie wystawa prezentowana jest od 27 sierpnia br. w Bazylice św. Brygidy w Gdańsku.
