Yael Bartana z Izraela zrealizowała filmową trylogię o Ruchu Żydowskiego Odrodzenia w Polsce. Pokazane zostaną w ramach Międzynarodowego Festiwalu Sztuk Wizualnych Alternativa, Gdańsk 2011.
Głównym tematem trylogii Yael Bartany, w skład której wchodzą prace "Mary Koszmary" (2007), "Mur i wieża" (2009) i najnowszy "Zamach" (2011), jest działalność Ruchu Żydowskiego Odrodzenia w Polsce, stworzonego przez artystkę ruchu politycznego stawiającego sobie za cel powrót ponad trzech milionów Żydów do ojczyzny ich przodków.
Akcja filmów Bartany rozgrywa się w symbolicznej przestrzeni pełnej blizn po konfliktach etnicznych i wojnach, wiążą ze sobą wątki dotyczące izraelskiego ruchu osadniczego, syjonistycznych marzeń, antysemityzmu, Holokaustu i palestyńskiego prawa do ziemi. Zdając sobie sprawę ze skrajnych opinii jaką budzi wybór prac Bartany do Pawilonu Polonia, będzie to okazja do gorącej dyskusji.
Filmy:
Yael Bartana,
"Mary Koszmary", 2007, Super 16 mm przeniesiony na Blu-Ray,dzięki uprzejmości Annet Gelink Gallery, Amsterdam i Fundacji Galerii Foksal, Warszawa
Yael Bartana,
"Mur i wieża", 2009, RED przeniesiony na HD, dzięki uprzejmości Annet Gelink Gallery, Amsterdam i Sommer Contemporary Art, Tel Awiw
Yael Bartana,
"Zamach", 2011, RED przeniesiony na HD, dzięki uprzejmości Annet Gelink Gallery, Amsterdam i Sommer Contemporary Art, Tel Awiw
"Mary Koszmary" — pierwsza część trylogii — koncentruje się na złożonych relacjach pomiędzy Żydami, Polakami i innymi europejskimi nacjami w dobie globalizacji. Młody aktywista, grany przez Sławomira Sierakowskiego (założyciela i redaktora naczelnego "Krytyki Politycznej"), wygłasza przemówienie na pustym Stadionie Dziesięciolecia. Wzywa trzy miliony Żydów do powrotu do Polski. Odwołując się do modelu i estetyki filmów propagandowych z czasów ostatniej wojny, film porusza zagadnienia antysemityzmu i ksenofobii we współczesnej Polsce, tęsknoty za żydowską przeszłością wśród liberalnej polskiej inteligencji, przywołuje także syjonistyczne marzenia o powrocie do Izraela.
Yael Bartana: To bardzo uniwersalna historia; podobnie, jako rodzaj społecznego laboratorium, traktowałam we wcześniejszych pracach Izrael, zawsze przyjmując perspektywę przybysza. To mechanizmy i sytuacje, które można zaobserwować na całym świecie. Moje ostatnie prace nie są tylko opowieścią o dwóch nacjach — Polakach i Żydach. To uniwersalny obraz niemożności życia razem.
Drugi film wchodzący w skład trylogii —
"Mur i wieża" — zrealizowany został na warszawskim Muranowie, gdzie zbudowano "pierwszy kibuc w Europie", będący rekonstrukcją fragmentu prowizorycznego osiedla, jakie żydowscy osadnicy wznosili podczas arabskiej rewolty lat 1936-1939 roku w czasach Brytyjskiego Mandatu Palestyny. Kibuc w centrum Warszawy wydaje się być egzotyczną strukturą, pomimo że ulokowany został w miejscu stanowiącym niegdyś część "żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej", a następnie getta. Film nawiązuje do heroicznych przedstawień żydowskich osadników, budujących państwo Izrael: pięknych i silnych mężczyzn i kobiet. Ukazywano ich jako pełnych determinacji pionierów, którzy pomimo najbardziej niesprzyjających warunków kolektywnie budowali domy, uprawiali ziemię, uczyli się, wychowywali dzieci, dzielili się dobytkiem i odbywali ćwiczenia wojskowe, by mężnie odeprzeć ataki wroga. Artystka wskrzesza w swoich pracach ten bezpowrotnie utracony świat, w całkowicie odmiennej konfiguracji politycznej i geograficznej początku XXI wieku. "Przywołuję przeszłość, czas socjalistycznej utopii, młodości i optymizmu — czas, kiedy naprawdę próbowano zrealizować modernistyczny ideał budowy nowego świata" — mówi Bartana.
W swym najnowszym, wieńczącym trylogię filmie
"Zamach", Yael Bartana poddaje "ostatecznemu sprawdzianowi" marzenia o zbudowaniu wielonarodowej wspólnoty, nowego społeczeństwa polskiego. Film rozgrywa się w niedalekiej przyszłości, podczas ceremonii pogrzebowej lidera Ruchu Odrodzenia Żydowskiego w Polsce, który ginie z rąk nieznanego zamachowca. Poprzez symboliczną śmierć lidera scalony zostaje mit nowego ruchu politycznego, którego działalność stanowić może konkretny projekt, możliwy do wdrożenia w najbliższej przyszłości w Polsce, Europie czy też na Bliskim Wschodzie.
Projekt Yael Bartany (filmy oraz podwaliny ruchu politycznego) to eksperymentalna forma grupowej psychoterapii, podczas której narodowe demony budzone są i wywlekane na światło dzienne. Abstrahując od złożonego obrazu stosunków polsko-żydowskich, jest to uniwersalna opowieść o gotowości na przyjęcie obcego i problemie integracji kulturalnej, w niestabilnym świecie w czasach politycznych rewolt. Bartana bada reakcje na powrót "dawno niewidzianego sąsiada" i wskrzesza zapominany motyw alternatywnych lokalizacji państwa Izrael (jak np. Uganda), rozważanych niegdyś przez syjonistów.
Yael Bartana - urodziła się w 1970 roku w Afuli w Izraelu. Zajmuje się filmem, fotografią, instalacjami wideo i dźwiękowymi. Jest autorką licznych wystaw indywidualnych, m.in. w PS1 w Nowym Jorku, Moderna Museet w Malmö, Center for Contemporary Art w Tel Awiwie, Kunstverein w Hamburgu, Van Abbemuseum w Eindhoven czy Fridericianum w Kassel. Brała udział w prestiżowych wystawach, takich jak Manifesta 4, Frankfurt (2002), 27. Biennale w Sao Paulo (2006) i documenta 12 w Kassel (2007). W swoich pracach realizowanych w Izraelu Bartana zajmowała się głównie problemem dotyczącym tego, w jaki sposób wojna, rytuały militarne i poczucie zagrożenia wpływają na codzienne życie. Od roku 2008 roku pracuje również w Polsce, tworząc projekty na temat historii stosunków polsko-żydowskich i jej wpływu na dzisiejszą tożsamość Polaków. Jest laureatką wielu nagród, m.in. Artes Mundi 4 (Walia, 2010), nagrody Anselma Kiefera (2003), Prix Dazibao (Montreal, 2009), Prix de Rome (Rijksakademie, Amsterdam, 2005), Dorothea von Stetten Kunstpreis (Kunstmuseum Bonn, 2005), Nathan Gottesdiener Foundation Israeli Art Prize (2007).
