Reżyserka teatralna i filmowa. Urodziła się 25 marca 1935 roku w Kamieniu Puławskim.
Ukończyła etnografię na Uniwersytecie Warszawskim (1956) i Wydział Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie (1966). Przez wiele lat prowadziła poznański Teatr Nowy (1973-1989). W czasie stanu wojennego została internowana. W latach 1989-1990 była ministrem kultury w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Od 1990 do 1994 pełniła funkcję prezesa Fundacji Kultury, jednocześnie w latach 1992-1994 zasiadała w Radzie do spraw Kultury przy Prezydencie RP.
Debiutowała w 1965 roku Dozorcą Harolda Pintera w Teatrze im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku (obecnie Teatr im. Józefa Piłsudskiego). Później reżyserowała m.in. w Teatrze Współczesnym w Warszawie, Teatrze Ludowym w Nowej Hucie i poznańskim Teatrze Polskim, w którym przygotowała m.in. Klątwę Stanisława Wyspiańskiego (1969), Uciekła mi przepióreczka Stefana Żeromskiego (1969) i Elektrę Sofoklesa (1970).
W 1970 roku objęła trzyletnią dyrekcję w Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu, tworząc ambitny teatr o wysokim poziomie artystycznym. Skupiła wokół siebie młodych, ciekawych twórców, m.in. Macieja Prusa, Helmuta Kajzara i Jerzego Satanowskiego. Na kaliskiej scenie debiutowali wtedy m.in. Halina Łabonarska i Wiesław Komasa. Sama reżyserowała m.in. utwory Gabrielii Zapolskiej (Moralność pani Dulskiej, 1970, Ich czworo, 1972) nadając im współczesny wyraz, a także dramaturgię rosyjską - Trzy siostry Antoniego Czechowa (1972) i Śmierć Tarełkina Aleksandra Suchowo-Kobylina (1972).
Cywińska wnikliwie analizowała tekst, jej teatr był teatrem aktorskim. Podejmowała w nim tematy egzystencjalne i społeczne. Interesowała ją przede wszystkim literatura dwudziestolecia międzywojennego, modernizm, literatura rosyjska. Nigdy nie ukrywała też swojej pasji moralizatorskiej. Zapytana o tematy, które obchodzą ją najbardziej, odpowiadała:
"Po skończeniu szkoły teatralnej ważne były te egzystencjalne i może przy nich bym pozostała, ale przyszło mi żyć w gwałtownie zmieniającej się rzeczywistości. Przeżyłam świadomie rok 1956, 1968. Zaczęłam wtedy robić teatr stricte polityczny. Przez wiele lat. Ciągle też powraca, jak bumerang, temat odpowiedzialności" ("Rzeczpospolita" 23.02.2001).
W 1973 roku została dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Nowego w Poznaniu i prowadziła go przez kilkanaście lat, do 1989 roku. Stworzyła jeden z najlepszych teatrów w Polsce, scenę otwartą, gotową do dialogu z publicznością, zaangażowaną społecznie. Znowu udało jej się zatrudnić do współpracy indywidualności. W Teatrze Nowym pracował Janusz Nyczak, Janusz Wiśniewski, Wojciech Szulczyński, Edward Wojtaszek, Antoni Libera i scenografowie: Irena Biegańska, Kazimierz Wiśniak, Jerzy Juk-Kowarski, Andrzej Sadowski i Krzysztof Pankiewicz.
"W Poznaniu teatr jej stał się bardziej dojrzały aktorsko, głębszy myślowo, uspokojony plastycznie" - pisała Bożena Frankowska ("Teatr" 10.07.1977).
Pierwszym przedstawieniem, jakie wyreżyserowała w Nowym byli Giganci z gór Luigiego Pirandella (1973). Nadal realizowała swoją społeczną pasję i wystawiała literaturę rosyjską, m.in. ponownie Śmierć Tarełkina (1973), Na dnie Maksyma Gorkiego (1974), Łaźnię Włodzimierza Majakowskiego (1978), Rewizora Mikołaja Gogola (1980). W teatrze uprawiała także polityczną publicystykę, była inscenizatorką Wiernych blizn Jerzego Grzymkowskiego (1979), autorką realizacji na podstawie polskiej poezji Herody polskie (1980) i rozliczeniowego widowiska Oskarżony: czerwiec pięćdziesiąt sześć (1981) na podstawie zeznań świadków poznańskich wydarzeń czerwcowych. Ale Cywińska przygotowała tutaj także m.in. Onych Stanisława Ignacego Witkiewicza (1975), Wijuny Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz (1976), Turonia Stefana Żeromskiego (1977), Judasza z Kariothu Karola Huberta Rostworowskiego (1981) i Wroga ludu Henrika Ibsena (1982). Cywińska powoli odchodziła od realizmu obyczajowo-psychologicznego. Styl reżyserki nie uciekał od mocnych teatralnych środków, często swoje przedstawienia przygotowywała w poetyce neorealistycznej.
"Seria inscenizacji Cywińskiej" - pisał Jacek Sieradzki powołując się na przedstawienia Gigantów z gór, Onych, Na dnie i Rewizora - "której najogólniej pojętym tematem były współczesne zagrożenia - najrozmaitsze, czasem nie sprecyzowane, niejasne, podświadome - indywidualnych wartości ludzkich, ta seria efektownych scenicznie inscenizacji była zaprzeczeniem estetyki lekkiej, łatwej i przyjemnej. Teatr Nowy zapraszał swoich widzów na przedstawienia ponure, czarne gorzkie (...)" (za: Joanna Godlewska, "Najnowsza historia teatru polskiego. Wprowadzenie", Wrocław 2001).
W latach 80. Cywińska często adaptowała polską prozę. Powstały: Jezioro Bodeńskie Stanisława Dygata (1984), sztuki wg Witolda Gombrowicza: Pamiętnik Stefana Czarnieckiego i Dziewictwo (1986), Narzeczony Beaty wg Adolfa Rudnickiego (1987) i Cmentarze na podstawie Marka Hłaski (1988). O kondycji współczesnego człowieka Cywińska zaczęła więc mówić współczesnymi tekstami polskimi. W 1993 roku wyreżyserowała jeszcze Antygonę w Nowym Jorku Janusza Głowackiego w warszawskim Teatrze Ateneum, a w 2002 roku, po prawie dziesięcioletniej przerwie w pracy na scenie dramatycznej zaadaptowała głośną powieść Stefana Chwina Hanemann (Teatr Wybrzeże w Gdańsku).
W latach 80. i 90. dużo reżyserowała w Teatrze Telewizji, z którym związana jest od 1968 roku. Na małym ekranie przygotowała m.in. Ciemności kryją ziemię wg Jerzego Andrzejewskiego (1986), Słonia Aleksandra Kopkowa (1987), Norę Henrika Ibsena (1994), a także dwa spektakle na podstawie prozy Wiesława Myśliwskiego: Drzewo (1998) i Dotknięcia (2001). Ostanie jej realizacje to Merylin Mongoł Nikołaja Kolady (2002) i Bar świat - adaptacja opowiadań Bohumila Hrabala (2002).
Ostatnie spektakle na scenie dramatycznej przygotowała w warszawskich teatrach. Na scenie Współczesnego pokazała Waszą Ekscelencję na motywach Wsi Stiepańczykowo i jej mieszkańców Fiodora Dostojewskiego (2006).
"Izabella Cywińska nie chce relacjonować fabuły wczesnej powieści Dostojewskiego" - pisał o przedstawieniu Jacek Sieradzki. - "Chce się śmiać, a jeszcze bardziej złościć na bałwochwalstwo, jakim darzy się miernotę; wolno sądzić, że denerwują ją podobne praktyki w okolicznościach historycznie bliższych niż XIX-wieczna Rosja" ("Przekrój" 2006, nr 8).
Do tematu władzy i rozliczeń z przeszłością powróciła w Czarownicach z Salem Arthura Millera zrealizowanych w Teatrze Powszechnym (2007).
Od 2008 roku Cywińska jest dyrektorem artystycznym warszawskiego Teatru Ateneum im. Stefana Jaracza, w którym wyreżyserowała ostatnio Odejścia Václava Havla (2008) i Namiętności na motywach opowiadań Isaaka Bashewisa Singera (2008).
Reżyserka nakręciła również dwa filmy telewizyjne: serial Boża podszewka (1997) na motywach powieści Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz - obyczajową rodzinną sagę opowiadającą o losach mieszkańców Wileńszczyzny w pierwszej połowie XX wieku i Cud purymowy (2000) - fabularny obraz o głęboko zakorzenionym polskim antysemityzmie. Na dużym ekranie zrealizowała psychologiczny film Kochankowie z Marony według opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza (2005). Ekranizacja noweli, rozgrywająca się w latach 60., bardzo współcześnie i przekonująco opowiadała o ludzkich emocjach. Karolina Gruszka, grająca jedną z głównych postaci, za rolę Oli została uhonorowana na Festiwalu w Gdyni.
Nagrody i odznaczenia:
· 1973 - II nagroda za reżyserię Śmierci Tarełkina Aleksandra Suchowo-Kobylina w Teatrze im. Bogusławskiego w Kaliszu na 12. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych;
· 1974 - Złoty Krzyż Zasługi; I nagroda za ukształtowanie walorów zespołowych w Operze za trzy grosze Bertolta Brechta w Teatrze Nowym w Poznaniu na 14. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych;
· 1976 - Medal Komisji Edukacji Narodowej; Nagroda reżyserska za Onych Stanisława Ignacego Witkiewicza z Teatru Nowego w Poznaniu na 2. Opolskich Konfrontacjach Teatralnych; Nagroda za reżyserię sztuki Wijuny Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz w Teatrze Nowym w Poznaniu na 17. Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu;
· 1977 - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za osiągnięcia w twórczości reżyserskiej;
· 1980 - Złota Odznaka "Zasłużony Białostocczyźnie";
· 1981 - II nagroda w konkursie Teatru Telewizji za reżyserię i opracowanie dramaturgiczne Judasza z Kariothu Karola Huberta Rostworowskiego na 21. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych;
· 1986 - Nagroda Przewodniczącego ds. Radia i Telewizji za przedstawienie Ciemności kryją ziemię wg Jerzego Andrzejewskiego;
· 1987 - Wyróżnienie za reżyserię sztuki Zorza Bogusława Schaeffera w Teatrze Nowym w Poznaniu na 26. Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu;
· 1989 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski; Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za wybitne osiągnięcia w dziedzinie reżyserii sztuk teatralnych i telewizyjnych; I nagroda za reżyserię Tartuffe'a Moliera w Teatrze Nowym w Poznaniu na 15. Opolskich Konfrontacjach Teatralnych;
· 1997 - III nagroda w kategorii telewizyjnego dramatu dla dorosłych za Piękno Piotra Bednarskiego na Międzynarodowym Festiwalu Telewizyjnym w Płowdiw w Bułgarii;
· 2000 - Nagroda im. Willego Brandta przyznawana za ochronę praw człowieka oraz Specjalna Nagroda Parlamentu Europejskiego dla filmu Cud purymowy na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Prix Europa w Berlinie; Nagroda Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji dla filmu Cud purymowy na 25. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni;
· 2001 - "Złota Nimfa" dla filmu Cud purymowy na 41. Międzynarodowym Festiwalu Filmów i Widowisk Telewizyjnych w Monte Carlo; Statuetka "Wojciecha 200-lecia" przyznana z okazji 200-lecia Teatru im. Bogusławskiego w Kaliszu;
· 2002 - Statuetka "Gwiazda Telewizji Polskiej" wręczona z okazji 50-lecia Telewizji Polskiej za reżyserię filmów telewizyjnych i spektakli Teatru Telewizji;
· 2000 - Litewska nagroda państwowa za zasługi w rozwijaniu współpracy politycznej, kulturalnej i społecznej Polski i Litwy;
· 2005 - Złoty Medal Gloria Artis - Zasłużony Kulturze;
· 2006 - Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Republiki Litewskiej;
· 2008 - Tytuł Honorowego Obywatela Kalisza.
Autor: Monika Mokrzycka-Pokora, listopad 2004; aktualizacja: wrzesień 2009.
Treść tworzona na podstawie materiałów prasowych organizatora.
