Wydawać by się mogło, że oklaski to dla artystów woda na młyn - gromkie owacje w trakcie występu dodają im wiatru w skrzydła, dzięki czemu występują jeszcze lepiej i chętniej. Niestety, oklaski potrafią też artystów zirytować, jeśli np. pojawią się w nieodpowiednim momencie. Szczególnie wrażliwi na tym punkcie są wykonawcy muzyki klasycznej, którzy oklaski między częściami utworów przyrównują do reklam w trakcie filmu w telewizji.
nie, zawsze się pilnuję
47%
sporadycznie, kiedy się zapomnę i stracę czujność
6%
tak, ale tylko wtedy, kiedy coś szczególnie mnie zachwyci
7%
tak, ponieważ nie wiedziałe(a)m, że się nie powinno
6%
nie chodzę do filharmonii
34%
Oklaski to wyznacznik zadowolenia słuchaczy z koncertu, dlatego nie ma co ukrywać, że artyści uwielbiają być nimi nagradzani. Dla publiczności to natomiast okazja, aby dać upust swoim emocjom, które podczas bardzo dobrego koncertu potrafią być ogromne.
- To się dzieje bezwiednie. Kiedy muzyka naprawdę mnie poruszy, mam ochotę klaskać natychmiast i najgłośniej jak się da - zwierza się Adam, absolwent Akademii Muzycznej. - O ile podczas koncertów jazzowych mamy pełną swobodę (oklaski w trakcie trwania utworu, np. po udanej solówce, nikogo nie dziwią ani nie bulwersują), podczas koncertów filharmonicznych muszę się bardzo pilnować, żeby nie zaliczyć falstartu.Choć nieklaskanie między częściami utworów to dla wytrawnych melomanów oczywistość, zwyczaj ten ma niedługą historię.
- W krajach południowych - we Włoszech czy w Hiszpanii, zarówno oklaski, jak i dezaprobata ze strony publiczności były i są nadal bardzo spontaniczne - przypomnijmy sobie choćby legendarne rzucanie w artystów pomidorami - mówi Jan Łukaszewski, dyrektor artystyczny Polskiego Chóru Kameralnego. - Dopiero stosunkowo niedawno, bo w XX wieku, Niemcy wprowadzili zwyczaj odbioru muzyki nie tak spontaniczny jak we Włoszech, traktując symfonię, koncert czy sonatę jako jeden cykl i nie przerywając go oklaskami. Inaczej jest w operach, gdzie nagradza się artystów oklaskami po duetach, każdej arii czy ważniejszych i ciekawszych momentach. Zdarza się, że przez oklaski akcja się zatrzymuje nawet na dość długo, aż w pełni wybrzmią.
Oklaski jak reklamy w trakcie filmu
Choć artyści przyznają, że oklaski między częściami bywają dla nich uciążliwe, to wobec słuchaczy bywają wyrozumiali.
- Zdarza się, że podczas koncertów publiczność reaguje spontanicznie i nagradza muzyków brawami w trakcie wieloczęściowego utworu. To bardziej emocjonalna reakcja widowni i forma uznania dla artystów niż umyślne przeszkadzanie w wykonywaniu muzyki - mówi Ariel Ludwiczak z Polskiej Filharmonii Kameralnej Sopot. Nie zmienia to jednak faktu, że takich "przerywników" woleliby unikać.
- Bicie braw między częściami jest jak reklamy w trakcie filmu w telewizji. Wiadomo, że i w filmie pojawia się czasem mały "przerywnik", gdzie czarny ekran stanowi pauzę, która przenosi nas w inne miejsce lub do innego czasu. Nie znaczy to jednak, że to koniec filmu. Wręcz przeciwnie - za chwilę wydarzy się jakaś kolejna przygoda - mówi Mirosław Pachowicz, fagocista z Orkiestry Polskiej Filharmonii Bałtyckiej. - Brawa między częściami - jakkolwiek zawsze bardzo dla nas, muzyków, miłe - często zaburzają pewien przebieg akcji utworu, który przez kompozytora został pomyślany jako kilkuczęściowy. Od strony muzycznej "kuchni" warto także dodać, że gramy utwór jako całość i potrzebne jest stałe skupienie. Pomiędzy częściami zbieramy siły i koncentrację, aby grać dalej. Dlatego tak ważne jest, aby z brawami dotrwać do końca utworu... i samemu zostawić sobie rezerwy siły na końcową owację.Oklaski rozpraszają i burzą koncepcję dzieła
- Przypomina mi się, jak graliśmy IV Symfonię Mahlera. Przejście między trzecią a czwartą częścią jest jak przejście między ziemią i rajem - jedno ogniwo wynika z drugiego, dlatego tam najzwyczajniej nie mogą się zerwać brawa, choć słuchacze byli innego zdania - opowiada Pachowicz. - Notoryczne są też brawa po Scherzu Symfonii Patetycznej Czajkowskiego, a sedno tej symfonii następuje przecież w finale. Warto poczekać z brawami w napięciu i poczuć, jak wielkie zderzenie następuje między pełnym wigoru scherzem, a przejmującym i dramatycznym finałem. Po to właśnie cisza przedziela te dwa ogniwa, żeby potęgować emocje - dodaje. Artyści zapewniają, że emocje na widowni da się powstrzymać na wodzy, nawet w chwili wielkiego estetycznego uniesienia.
- Brawa pomiędzy częściami w koncercie instrumentalnym mogą zakłócić spokój i skupienie solisty, dlatego powinno się umożliwić wykonanie artyście wymagających pasaży w możliwie sprzyjających warunkach. Przykładem na to, że można się wstrzymać z gromkimi brawami, a następnie eksplodować w zachwycie był występ Rafała Blechacza podczas przesłuchań konkursowych XV Konkursu pianistycznego im. F. Chopina w 2005 roku, kiedy publiczność z ostatnim dźwiękiem pianisty wystrzeliła z brawami, zagłuszając orkiestrę w finale utworu.
Słuchacze: "Czekać z oklaskami do zakończenia utworu? To bez sensu"
Nawet jeśli przyznamy artystom rację pamiętajmy, że wielu słuchaczy nie ma pojęcia, co jest poszczególną częścią, a co pełnym utworem. Tym bardziej, że pomiędzy częściami z reguły występuje wyraźna cezura, która może sugerować, że dobrnęliśmy do zakończenia.
- Ta zasada strasznie mnie stresuje, ponieważ w filharmonii bywam rzadko i nie znam wykonywanych utworów w całości. Nie wiem zatem, kiedy powinienem klaskać - mówi Marian. - W Filharmonii Bałtyckiej, podczas koncertów abonamentowych, z reguły nie ma drukowanych programów ani konferansjera, który powiedziałby, ile części mają poszczególne utwory. Nawet jeśli słuchacze są o tym informowani, koncentrowanie się na liczeniu części zamiast na muzyce jest pozbawione sensu. - Rozumiem, że artystom zależy na tym, abyśmy w pełni cieszyli się utworem i dostrzegli jego najdrobniejsze mankamenty, ale jeśli nie powiedzą nam, czego szukać i na czym się skupić, to sami tego nie odnajdziemy - mówi Katarzyna, miłośniczka opery. - Przed pójściem na koncert szukam informacji na temat wykonywanych utworów, ale jedyna wiedza, jaką udaje mi się w ten sposób posiąść, dotyczy budowy utworu, jego części, w wyjątkowych przypadkach kontekstu powstania dzieła. Nie ma tam z reguły nic na temat tego, żeby pomiędzy drugą a trzecią częścią zachować szczególną czujność, bo będzie wielkie "bum" czy innego rodzaju niespodzianka. Jeśli instytucje kulturalne chcą mieć kulturalną publiczność, to niech ją sobie wykształcą. Póki co tego nie robią.
Filharmoniczna kindersztuba kontra plenerowa spontaniczność
Filharmoniczny savoir-vivre nie ogranicza się wyłącznie do nieklaskania między częściami - zasad jest znacznie więcej.
- Chciałbym, żeby każdy potrafił uszanować dzieło, artystę oraz ludzi, którzy także przyszli na koncert, by w stu procentach doświadczyć tego, co dzieje się na scenie - mówi Roman Perucki, dyrektor naczelny Polskiej Filharmonii Bałtyckiej. - Naszych słuchaczy prosimy o to, by przestrzegali prawa i nie nagrywali koncertów. Przed każdym występem puszczany jest w dwóch językach komunikat informujący o tym, by na czas spektaklu wyłączyć telefony komórkowe. Dodatkowo porządku pilnuje obsługa widza, która w razie jakichś wątpliwości, zawsze służy pomocą. Staramy się edukować coraz to nowe rzesze słuchaczy. Wszystko w wierze w to, że pobyt w Filharmonii może być wydarzeniem niepowtarzalnym, wspominanym przez długie lata. Zdarzają się jednak artyści, którzy stoją po stronie słuchaczy.Zobacz też:
Zaplanuj swój pierwszy raz w filharmonii
Jeśli ktoś kocha muzykę poważną, ale uwiera go filharmoniczna etykieta, może się wybrać chociażby na festiwal Mozartiana, gdzie obowiązują bardziej liberalne zwyczaje.
- Na Mozartianach w parku Oliwskim widząc, że ludzie niekoniecznie mają filharmoniczne obycie i podczas koncertu klasycznego czy symfonii klaszczą, nie tylko ich od tego nie odwodzimy, ale wręcz zachęcamy do spontanicznego okazywania emocji - mówi Jan Łukaszewski. - Choć ich oklaski nie zawsze muszą oznaczać zachwyt (to raczej wynik braku obycia koncertowego), z pewnością odzwierciedlają emocje. Po wesołych utworach są bardziej energiczne, przy nostalgicznych skromniejsze i już nie tak porywające. Mnie osobiście oklaski nie przeszkadzają. Chyba że koncert ma mieć charakter mistyczny, jak np. te odbywające się w Wielkim Tygodniu. Wtedy oklaski zaburzyłyby nastrój powagi. Jeśli chodzi natomiast o koncerty Polskiego Chóru Kameralnego, to program składa się raczej z krótkich utworów, po których ludzie klaszczą. Wyjątkiem są Niemcy, którzy nie klaszczą z natury, ale i oni zrobili wyjątek, kiedy wykonywaliśmy polichóralny utwór Andrzeja Hakenbergera. Prawda jest taka, że jeśli coś się bardzo podoba, to ludzie będą zawsze klaskać. Niezależnie od miejsca czy sytuacji.
Zobacz relację z koncertu Juana Diego Floreza w Filharmonii Bałtyckiej
Lubisz sobie poklaskać - idź do opery
Bardziej liberalne podejście do kwestii oklasków mają artyści zajmujący się sztuką operową.
- W czasie spektakli operowych, często po popisowej (czy po prostu bardzo znanej) arii, na widowni rozbrzmiewają brawa, niejednokrotnie jeszcze przed zagraniem przez orkiestrę zakończenia arii, duetu czy sceny zbiorowej. I jest to przecież najwspanialsza nagroda dla wykonawcy - mówi dyrygent Rafał Kłoczko, odbywający staż w Operze Wiedeńskiej. - Anegdotyczne są historie bisowania w operach scen śmierci, gdzie umierający przed chwilą wokalista rozpoczyna swoje dogorywanie od początku ku entuzjazmowi publiczności. A muzyka ma cieszyć, szczególnie jeśli mamy zainteresować kogoś, kto na co dzień nie jest częścią tego "filharmonicznego" świata. Czyż nie zachęci kogoś pójdzie do filharmonii, w której można po wykonanym utworze (choćby i jednej z wielu części cyklu), którego wysłuchanie sprawiło nam szczególną radość, po prostu tę radość wyrazić oklaskami? Tak, rozkojarzy to trochę dyrygenta i artystów współpracujących z nim na scenie, ale to wspaniała nagroda i motywacja do dalszej pracy. Mnie to cieszy i sam często nie przestrzegam tych reguł zachowania w filharmonii, bo niektórych, szczególnie tych pozytywnych emocji, nie należy kontrolować.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy
