Dzisiaj przedstawiamy artykuł, w którym dr n. med. Małgorzata Sokołowska-Wojdyło, specjalista dermatolog - wenerolog z Kliniki Dermatologii, Wenerologii i Alergologii Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku opowiada o znamionach
.
Znamiona to nieprawidłowości rozwojowe skóry o charakterze wrodzonym. Niektóre ujawniają się dopiero w późniejszym okresie życia (tzw. znamiona nabyte), choć mogą być one obecne także już przy urodzeniu. Znamiona wrodzone ma ok. 1 proc. noworodków. W 1 na 20 tys. przypadków ich średnica przekracza 10 cm, a w 1 na 500 tys. są jeszcze większe i zajmują np. całe pośladki lub dolną część pleców. Większość znamion wrodzonych ma na swej powierzchni włosy - stąd ich potoczna nazwa "myszka".
Należy pamiętać, że znamiona to nie tylko brązowe zmiany barwnikowe (tak rozumujemy potocznie). Znamię to rodzaj guza (mamy tu do czynienia z nadmiernie rozwijającymi się komórkami) wywodzącego się z melanocytów, ale tez naczyń (znamię naczyniowe), komórek naskórka (znamię naskórkowe, brodawka łojotokowa), gruczołu potowego, gruczołu łojowego i in. Guzy te wykazują łagodny i najczęściej stabilny przebieg.
Odmianą złośliwą znamienia barwnikowego jest
czerniak złośliwy - nowotwór o niepomyślnym rokowaniu (z reguły) i złej sławie. Warto pamiętać, że koło 40 proc. czerniaków wywodzi się ze znamion barwnikowych, co wymusza stałą kontrolę (przynajmniej samokontrolę) znamion u pacjentów, szczególnie u tych, u których występują one licznie. Pozostaje jednak jeszcze 60 proc. czerniaków, które powstają w skórze uprzednio niezmienionej. To z tego powodu ciemne (brązowe lub czarne) plamki, nacieki lub guzki, pojawiające się w skórze uprzednio zdrowej, powinny wzbudzić nasze zainteresowanie (i pacjenta i lekarza) - pod kątem kontroli rozwoju czerniaka.
Czy znamiona są niebezpieczne? Na co zwracać uwagę?Duży niepokój u rodziców budzą znamiona wrodzone u dzieci. Z dużych znamion wrodzonych czerniak rozwija się w 5-30 proc. przypadków. W obrębie znamienia formują się wtedy nieregularne, bezbarwne guzki. Czasem guzki te wrastają w głąb i trudno je wykryć, stąd w sytuacjach wątpliwych zaleca się usunięcie znamienia.
W przypadku średnich i małych znamion melanocytowych wrodzonych, ryzyko rozwoju czerniaka jest nieduże (wynosi ok. 5 proc.) i przypada na wiek dorosły. Celem nadrzędnym w przypadku wrodzonych znamion jest oczywiście ryzyko uniknięcia czerniaka. Małe i średnie znamiona obserwuje się regularnie. Podczas wizyty u dermatologa należy wykonać
badanie dermatoskopowe (badanie z wykorzystaniem dermatoskopu, pozwalającym na ocenę w skórze struktur znamienia - aż do warstwy siateczkowatej skóry właściwej). Wykonuje się je co 6-12 miesięcy i zawsze w przypadku, gdy rodzice zaobserwują zmiany zachodzące w znamieniu, mogące budzić niepokój (zmiana zabarwienia, zarówno ściemnienie, jak i rozjaśnienie, pojawienie się guzków w obrębie znamienia, utrata włosów, zmiana regularności granicy, pojawienie się stanu zapalnego i inne). O cechach, które winni obserwować rodzice, powinien poinformować lekarz w trakcie pierwszej wizyty. W przypadkach koniecznych znamiona usuwa się chirurgicznie, także w wieku dziecięcym.
Duże znamiona wrodzone są trudne do usunięcia. Ze wskazań estetycznych wykonuje się dermoabrazję albo ablację laserową w wieku niemowlęcym (usuwa się górne warstwy naskórka i skóry), co poprawia wygląd ale, niestety, nie zawsze chroni przed rozwojem czerniaka w wieku późniejszym. Wszyscy pacjenci ze znamionami wrodzonymi powinni być obserwowani przez całe życie. Także gdy znamię wrodzone zostało usunięte, należy bacznie (samemu) obserwować potencjalnie tworzące się nowe ogniska, gdyż one także mogą wymagać wycięcia chirurgicznego.
Każdy człowiek ma znamiona melanocytowe. Pojawiają się one już w wieku 2-3 lat i przybywają do około 30 roku życia. Uważa się, że w tym wieku liczba znamion stabilizuje się. Nie oznacza to jednak, że znamiona nie mogą pojawiać się w wieku późniejszym. Przeciętny pacjent gabinetu dermatologicznego ma od 20 do 40 znamion. U pacjentów z ponad 50 znamionami melanocytowymi ryzyko rozwoju czerniaka jest 5 razy większe, niż u osób z mniejszą ilością znamion, a gdy ich liczna przekracza 100 - to ryzyko jest 10 razy większe.
Najczęściej tworzące się znamię barwnikowe na początku ma barwę jasnobrązową, później ciemnieje, a w jego obrębie mogą tworzyć się zgrubienia. Zgrubienia nie muszą jednak świadczyć o rozwoju czerniaka. Kolor znamion bywa bardzo różny - od barwy skóry, poprzez czerwony, brązowy, niebieski do czarnego. Starsze znamiona mogą stracić kolor.
U niektórych wokół znamion może pojawić się odbarwiona obwódka. Znamię takie nazywane jest znamieniem Suttona lub
"halo nevus". Obecność licznych znamion może być wywołana poparzeniami słonecznymi. Powstanie białej obwódki wokół znamienia może być także odpowiedzią na czerniaka. Z tego powodu należy także zbadać wszystkie inne znamiona (nie tylko to z odbarwieniem wokół). Pojedyncze zmiany warto wyciąć chirurgicznie, a jeśli znamiona Suttona są liczne - należy wyciąć te, które są atypowe.
Znamiona atypowe (dysplastyczne) występują u 2-8 proc. ludzi rasy białej. Pojawiają się one w okresie dojrzewania i później. Znamiona te, jak i wczesne czerniaki, można oceniać zgodnie z metodą ABCDE:
A - asymetria
B - (border) - nieregularność granicy
C - (color) - barwa znamienia
D - (diameter) - średnica
E - (elevation, enlergement) - wyniesienie i powiększanie się znamienia
(uwaga: w wykorzystaniu dermatoskopii również znajduje zastosowanie metoda ABCDE, ale tu poszczególne litery oznaczają nieco odmienne cechy).
Kryteria ABCDE opisane powyżej, niestety, nie są powtarzalne, nawet, gdy badania są wykonywane przez kilku ekspertów - stąd najpewniejszą metodą u osób z nielicznymi znamionami dysplastycznymi jest ich chirurgiczne usunięcie.
Szczególną odmianą znamienia jest
znamię Spitz - często występujące u dzieci, łagodne, ale w badaniu histopatologicznym (w badaniu wykonanym po wycięciu znamienia pod mikroskopem) wykazujące cechy atypii (czyli zespołu nieprawidłowych cech), przypominające czerniaka. Stąd w latach 50-ych XX wieku określano to znamię mianem czerniaka młodzieńczego, co podkreśla trudności diagnostyczne w tej chorobie.
Inną odmianą jest
znamię błękitne. Ta łagodna zmiana często budzi niepokój, gdyż miewa prawie czarny kolor, czasem niebieskoszary. Najczęściej występuje na grzbietach dłoni i stóp oraz na twarzy. Ze względu na fakt, iż część znamion sięga głęboko w skórę, co uniemożliwia ich prawidłową kontrolę poprzez obserwację, zaleca się usunięcie takich znamion.
Czy znamiona można usuwać?Znamiona atypowe powinny być usunięte chirurgicznie. Nie jest prawdą, ze wycięcie znamienia prowokuje rozwój czerniaka! Pacjenci obawiają się często tego zabiegu, gdyż słyszeli o kimś, komu usunięto znamię, a ta osoba później zmarła "na czerniaka". Uważa się, że w tych przypadkach usunięte znamiona były już czerniakami w późnych stadiach i ich usunięcie już niestety nie przedłużyło życia pacjenta.
Znamiona atypowe można usunąć w Poradniach Chirurgicznych na koszt NFZ (należy zgłosić się do Poradni, która ma podpisana umowę z NFZ, ze skierowaniem od lekarza rodzinnego). Zabieg najczęściej trwa 20 - 30 minut i wymaga znieczulenia miejscowego - podobnie, jak u stomatologa, tylko podanego w okolicę zmiany. W przypadku dzieci, albo trudnych lokalizacji (powieka, małżowina uszna, okolice narządów płciowych), a także, gdy pacjent przyjmuje niektóre leki lub jest obciążony licznymi chorobami (ze strony układu krążenia, hematologicznym - np. małopłytkowością i in.), czasem konieczne jest podjęcie decyzji o leczeniu w warunkach szpitalnych. Gdy podejrzewamy czerniaka, najbezpieczniej jest udać się do Poradni Chirurgii Onkologicznej. Do takiej Poradni nie potrzeba żadnego skierowania, a potencjalny czerniak jest usuwany chirurgicznie także na koszt NFZ. Zaletą tej Poradni jest fakt, że lekarze są doświadczeni w prowadzeniu dalszej terapii czerniaka.
opr. mw
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy