- Kuba początkowo myślał, że opuchlizna jądra jest spowodowana urazem. Tak jednak nie było. Młody gdynianin ze względu na brak świadomości odraczał wizytę u lekarza, a w chwili rozpoznania nowotwór był już w mocno zaawansowanym stadium. Jego historia pokazała nam, że warto mówić o profilaktyce - wyjaśnia Małgorzata Marmajewska, prezes Fundacji "Gdyński Most Nadziei" i twórca kampanii "Odważni wygrywają". Rozmawialiśmy między innymi o tym, dlaczego jądra są tematem tabu, jak do zagadnienia podchodzą ludzie młodzi i dlaczego w przypadku tego nowotworu samobadanie odgrywa kluczową rolę dla przeżycia.
tak, ale stosukowo rzadko
28%
nie, ale chciałbym spróbować
16%
nie, nigdy o tym nie myślałem
28%
Patrząc na występowanie tej choroby w populacji, można odnieść wrażenie, że nowotwór jąder nie należy do schorzeń częstych. Sytuacja zmienia się jednak, jeśli wyodrębnimy mężczyzn w młodym wieku. Małgorzata Marmajewska: Budując całą koncepcję Kampanii "Odważni Wygrywają", analizowaliśmy statystyki zachorowalności i właśnie to dodatkowo popchnęło nas do działań.
Nowotwór jądra to choroba młodych mężczyzn. Największy skok zachorowalności przypada na wiek 17-35 lat, w populacji stanowi aż
25 proc. zachorowań. Wskazana grupa wiekowa jest najbardziej zagrożona zachorowaniem, należy pamiętać, że rak jądra bywa diagnozowany już u 15-16-latków. Na nowotwór jądra może zachorować każdy mężczyzna, niezależnie od wieku. Pamiętam pacjenta, który usłyszał diagnozę w wieku 82 lat. Nie ma tu ścisłej reguły, jednak fakt, że na nowotwór jądra statystycznie najczęściej zapadają młodzi mężczyźni, jest kluczowy, a samobadanie potrafi uratować życie.
To był bodziec do rozpoczęcia projektu "Odważni Wygrywają"?W roku 2009, dokładnie 12 lat temu, kiedy zastanawiałam się, jak skonstruować kampanię społeczną, trafiając do młodych, nie strasząc chorobą, temat raka jądra praktycznie nie istniał, a o nowotworze jądra rozmawiało się i owszem, na szpitalnych korytarzach - temat nie funkcjonował społecznie. Inspiracją do stworzenia kampanii była prawdziwa historia młodego gdynianina, który z powodu braku świadomości postępujących zmian chorobowych odraczał wizytę u lekarza, a w chwili rozpoznania nowotwór był już w mocno zaawansowanym stadium. Kuba początkowo myślał, że opuchlizna jądra jest spowodowana urazem - tak jednak nie było. Każdy organizm z takim urazem poradzi sobie w krótkim czasie - natomiast wszelkie utrzymujące się dłużej niż trzy tygodnie zmiany powinny zwrócić naszą uwagę, a wszelkie wątpliwości i niepokoje powinniśmy skonsultować z urologiem.
Czytaj też:
Rak piersi to najczęstszy nowotwór u kobiet. Na badania zgłasza się tylko 40 proc.
Czy to właśnie tu jest największy problem z profilaktyką wśród osób młodych?Osoby młode naturalnie nie myślą o chorobach, a jeżeli już, to w kontekście innych osób. Bardzo często spotykam się z takim przekonaniem, że
nowotwór to inni dookoła, ale nie ja. Te postawy wciąż stanowią dla nas duże wyzwanie - jak odczarować temat męskiego zdrowia, podkreślając rolę samobadania w profilaktyce raka jądra, nie strasząc zachorowaniem, a zbudować świadomość. Od pierwszych działań skupiamy się na nietypowych formach, aktywnościach, czasem z przymrużeniem oka, ale niezmiennie z ważnym przekazem - zrezygnowaliśmy ze sztampowych pomysłów. Kampanię budujemy, opierając się na odwadze i męskości, wprowadzając rozmowę o profilaktyce na inny poziom. Budowanie świadomości społecznej istnienia tego rodzaju nowotworu ze wskazaniem grupy najbardziej zagrożonej zachorowaniem jest tutaj kluczowe.
W przypadku profilaktyki raka piersi zachęca się do samobadania, jednak wielu specjalistów podkreśla, że w porównaniu z zaawansowanymi technikami diagnostyki obrazowej palpacyjnie wychwytujemy późne zmiany. Jak jest w kwestii nowotworu jądra?Nowotwór jądra jest jednym z niewielu nowotworów, w którym nie mamy badań przesiewowych, dlatego samobadanie jest pierwsze, najważniejsze. Kiedy podczas samobadania wyczujemy coś niepokojącego, zmianę, której w poprzednim samobadaniu nie czuliśmy, bez wahania powinniśmy umówić się na wizytę u urologa. On w pierwszej kolejności zbada jądra palpacyjnie, następnie może skierować na badanie USG jąder i w zasadzie podczas tego badania jest w stanie określić stan jąder. Ta droga wydaje się banalnie prosta, a jednak panowie wciąż zbyt późno zgłaszają się do urologa.
Dlatego tak istotne jest regularne samobadanie jąder - jedyne, które pozwala wyczuć zmiany i zareagować odpowiednio wcześnie. Jest to po prostu najskuteczniejsza i najbardziej dostępna metoda dla każdego. Samobadanie w kontekście profilaktyki nowotworowej nie uchroni nas przed zachorowaniem, jednak pozwoli na wczesne wykrycie, a wcześnie wykryty rak jądra jest wyleczalny nawet w 100 procentach.
Profilaktyka raka jądra jest zaliczana do tematów tabu. O ile starsze osoby cały czas nie chcą słyszeć, żeby ktoś badał im miejsca intymne, to czy do młodych jest łatwiej trafić?Myślę, że to wynik różnicy pokoleń wynikającej z wychowania i obowiązujących norm społecznych. W pokoleniu osób starszych nie poruszało się tematów intymnych, a seksualność sprowadzono do alkowy. W rozmowach ze starszymi osobami często odnoszę wrażenie, jakbyśmy rozmawiali o czymś wirtualnym, jakby nie było takich części ciała. Z mojego doświadczenia w pracy z młodzieżą widzę, że młodzi chcą rozmawiać, chcą wiedzieć, są zaciekawieni tematem. Jednak w temacie męskich nowotworów cały czas jest jeszcze dużo do zrobienia. Temat chorób kobiecych jest obecny w przestrzeni medialnej od wielu lat, podobnie rak prostaty, jednak rak jądra jest cały czas zagadnieniem wstydliwym, tym bardziej w kampanii staramy się odwrócić ten
trend.
Młodzi nie sprowadzają tematu do głupich żartów?Nie ukrywam, temat jąder wzbudza dużo emocji, żartów, komentarzy. Wspomniałam na początku o nietypowych działaniach zachęcających do samobadania, a to właśnie jedna z form. Młodzi to energia, energia do życia, tym samym radość z życia - to wymarzony pretekst do utrwalenia tematu. Na spotkaniach mówię o tym otwarcie - jestem "za", jeżeli po prelekcji będziecie śmiać się z tematu, bo to kilkukrotnie zwiększa prawdopodobieństwo, że powiecie o tym "żarcie z jajem" koledze, koleżance. To przecież cel kampanii - dotrzeć z informacją o profilaktyce raka jądra szeroko, jak najdalej. Nikt lepiej tego nie opowie o "jądrowym temacie" jak młodzież swoim własnym językiem! Dlatego na prelekcjach jest także miejsce na humor i żarty, nie tracąc tym samym powagi tematu. Chcemy zasiać ziarno - może ciebie ten problem nie dotknie, ale dzięki tobie informacja może trafi do kogoś, komu uratuje życie.
Ile osób umiera w Polsce na raka jąder?Za Krajowym Rejestrem Nowotworów: każdego roku diagnozę słyszy około tysiąca osób - z powodu później diagnozy, tym samym z dużym rozsiewem komórek nowotworowych, 6 proc. z nich umiera. Statystyki obejmują mężczyzn, którzy zgłoszą się do lekarza. Z racji najwyższego wskaźnika skuteczności leczenia, nawet do 100 proc. wyleczalności, to śmierci niepotrzebne, wynikające najczęściej z zaniedbania. Rak jądra wykazuje dużą wrażliwość na leczenie radio- i chemioterapią, dlatego też między innymi pełna wyleczalność jest tak wysoka.
Czy pacjenci boją się samego leczenia? Diagnoza nowotworowa wywraca życie do góry nogami, odbiera kontrolę, najczęściej na początku, zaraz po diagnozie. Z każdym zakończonym etapem leczenia ta
perspektywa potrafi się szybko zmieniać. Dodatkowo w historii raka jądra perspektywa całkowitego wyleczenia sprzyja pacjentowi w mobilizacji do leczenia. W nowotworze jądra najczęściej stosuje się leczenie operacyjne - orchidektomię (amputacja jądra) oraz wspomnianą chemio- i radioterapię.
Czytaj też:
Choroby krążenia, nowotwory najczęstszą przyczyną zgonów. Znaczny wpływ COVID-19
Strach przed utratą płodności czy męskości?W trakcie leczenia onkologicznego spada libido pacjenta, to naturalne, bo organizm koncentruje się maksymalnie na przetrwaniu i asymilacji terapii uzupełniającej. Obecność chemii w organizmie obniża parametry jakościowe nasienia, jednak jest to przejściowe. U przeważającej części mężczyzn po leczeniu płodność powraca. W przypadku tematu męskości na pewno trzeba zdać sobie sprawę, że jest to problem zarówno natury estetycznej, jak i psychologicznej. Zdarzają się sytuacje, że mężczyźni zaczynają myśleć o sobie jako o osobach nieatrakcyjnych, a niekiedy nawet odrzucają partnerki. Zmiany w myśleniu i postrzeganiu siebie, jak i swoich relacji partnerskich to proces i każdy przechodzi go na swoich własnych warunkach.
Czy są jeszcze inne metody wsparcia?Zalecamy oddanie swojego nasienia do banku spermy, z czego nie trzeba oczywiście korzystać, ale jest to również jedna z możliwości dla osób mających wątpliwości. Istnieje również możliwość wszczepienia implantu jądra, natomiast mężczyźni rzadko korzystają z tego zabiegu.
W tym roku kampania wraca "w teren"?W ubiegłym roku z powodu pandemii kampania "Odważni Wygrywają" miała charakter bardziej wirtualny. W tym roku, w listopadzie, kiedy obchodzimy
Międzynarodowy Miesiąc walki z Męskim Rakiem - to moment kulminacyjny całorocznych działań - wracamy w przestrzeń miejską. Będziemy
morsować w Gdyni, Gdańsku i Sopocie,
trenować z rugbystami, zorganizujemy spotkania z influencerami i prelekcje w sieci. Planujemy drugi
Wirtualny Odważny Bieg, na dystansie 6 km, w którym z racji zasięgu może wziąć udział każdy. W ostatnią sobotę, 27 listopada, zapraszamy na
trening z komandosami JW Formoza i Stowarzyszenia KRS Formoza. Ponadto w 13 zaprzyjaźnionych z Kampanią restauracjach znajdziemy dedykowane odważne dania i napoje, z których 10 proc. dochodu przeznaczamy na rozwój Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Profilaktyki Raka Jądra "Odważna Szkoła"(w spotkaniach wzięło już udział ponad 20 tys. młodych).
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy