Poznaliśmy 20 nominowanych książek, które powalczą w tym roku o Literackie Kostki, a tym samym o miano najlepszych polskich książek wydanych w ubiegłym roku. To już kolejny raz, kiedy - ze względu na sytuację epidemiologiczną - ogłoszenie nominacji do Nagrody Literackiej GDYNIA odbyło się on-line: w mediach społecznościowych oraz na stronie internetowej Nagrody. Laureatów poznamy podczas uroczystej gali 27 sierpnia w Gdyni.
W 2021 roku o nominację do Nagrody Literackiej GDYNIA ubiegało się aż 512 tytułów. To druga najliczniejsza edycja pod względem nadesłanych propozycji książkowych w 16-letniej historii Nagrody. Do konkursu można było zgłaszać książki napisane w języku polskim oraz wydane po raz pierwszy w 2020 roku.
Kapituła wybrała spośród nich 20 tytułów podzielonych na cztery kategorie: esej, poezję, prozę oraz przekład na język polski - po pięć w każdej z nich. To już tradycja. Są też jednak zmiany. W tym roku rolę przewodniczącego Kapituły Nagrody Literackiej GDYNIA objął Jerzy Jarniewicz: poeta, krytyk literacki i tłumacz, długoletni członek gdyńskiego jury. Zastąpił on na tym stanowisku Agatę Bielik-Robson. Ponadto do Kapituły dołączyła Dorota Kozicka - związana z Uniwersytetem Jagiellońskim krytyczka i badaczka literatury.
-
To był znakomity rok dla eseju - mówił członek Kapituły Adam Lipszyc, ogłaszając listę nominowanych esejów. -
W tym roku, aby otrzymać nominację w tej kategorii, nie wystarczyło napisać dobrej lub nawet bardzo dobrej książki. Trzeba było napisać książkę kapitalną. Takie właśnie są teksty, które ostatecznie wybraliśmy. Jesteśmy zdania, że tych pięć fantastycznie napisanych, odkrywczych książek, od których człowiek robi się mądrzejszy, a świat lepszy, po prostu trzeba przeczytać.Nominacje do Nagrody Literackiej GDYNIA w kategorii eseistyka otrzymali w tym roku: Jakub Kornhauser za cyklistyczno-krakowskie "Premie górskie najwyższej kategorii" (Wydawnictwo Książkowe Klimaty, Wrocław 2020), Joanna Krakowska za "Odmieńczą rewolucję. Performans na cudzej ziemi", w której autorka zabiera nas w świat nowojorskiej kontrkultury (Wydawnictwo Karakter, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Kraków-Warszawa 2020), nominowany po raz kolejny Rafał Księżyk i jego opowieść o polskiej muzyce niezależnej pt. "Dzika rzecz. Polska muzyka i transformacja 1989-1993" (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2020), Piotr Paziński za inspirowane prozą Schulza, Rotha i Lema "Atrapy stworzenia" (Wydawnictwo Austeria, Kraków 2020) oraz Jakub Skurtys za jedną z głośniejszych książek krytyczno-literackich ostatnich lat "Wspólny mianownik. Szkice o poezji i krytyce po 2010 roku" (Fundacja na rzecz Kultury i Edukacji im. Tymoteusza Karpowicza, Wrocław 2020).
W kategorii poezja konkurencja była równie silna. Tu w piątce nominowanych znaleźli się: Cezary Domarus za "Trax" (Wydawnictwo J, Wrocław 2020) - spadkobierca awangardy, poeta zdań oznajmujących oraz pytań generalnych, a także wyłącznie błędnych tez na temat rzeczywistości; Ewa Jarocka z tomem "Cienie piszczących psów" (Wydawnictwo Kwadratura, Łódź 2020), koneserka niepokoju, poetka zaklęć, czarów, zamawiań i wiedzy, która jednak nie daje się ująć w jakiekolwiek równania; Radosław Jurczak za "Zakłady holenderskie" (Biuro Literackie, Stronie Śląskie 2020) udowadniające, że kosmiczny wymiar literatury może się jeszcze odrodzić w poezji łączącej głęboki proroczy ton z ironicznym zgrzytem elektronicznych przełączników; Justyna Kulikowska za "Tab_s" (Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań 2020), w którym pojmowanie poezji jest tak swobodne, jak zwodnicze i tak odmienne od przyzwyczajeń czytelnika, jak Google od Gogola; oraz Natalia Malek i jej "Karapaks" (Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań 2020), za brawurową pracę ze słowem i wyobraźnię, dzięki której nawet najbardziej szalony paradoks staje się niemal szarą rzeczywistością.
Proza od dawna jest polem emocjonującej rywalizacji. W tym roku Kapituła postanowiła uhonorować nominacjami Waldemara Bawołka za "Pomarłych" (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2020), których siłą jest konkret i zwyczajność, opisane jednak z poetycką intensywnością i filozoficznym namysłem; Dominikę Horodecką za "Wdech i wydech" (Wydawnictwo Warstwy, Wrocław 2020), debiutancką opowieść o dzieciństwie i dorastaniu, w której uwagę zwraca przede wszystkim sposób opowiadania - jędrna i jednocześnie dziecięco-naiwna narracja skupia się na szczególe oraz tym, co skrywane i wstydliwe; Agnieszkę Jelonek za "Koniec świata, umyj okna" (Wydawnictwo Cyranka, Warszawa 2020), poruszającą opowieść pokazującą przeżycia bohaterki, która balansuje na granicy choroby i normalności; Elżbietę Łapczyńską i "Bestiariusz nowohucki" (Biuro Literackie, Stronie Śląskie 2020), czyli zbiór ośmiu opowieści osadzonych w latach 50. ubiegłego stulecia, w czasach, gdy budowano Nową Hutę, gdzie gawęda, obrzędowość i magia splatają się z realnością, brutalnością i namacalnością ciężkiej fizycznej pracy, brudu i przemocy; oraz Andrzeja Muszyńskiego za "Bez. Balladę o Joannie i Władku z jurajskiej doliny" (Wydawnictwo Literackie, Kraków 2020), powieść o bezdzietnym małżeństwie, bezpłodności i depresji, osadzoną w prowincjonalnej codzienności, obserwowanej z perspektywy obcego, w szorstki i poetycki sposób opisującą krajobrazy i emocje.
Nominowanych w kategorii przekład na język polski jest w tym roku wyjątkowo sześcioro. Na shortliście znalazły się dwa przekłady z języka angielskiego i trzy z języków słowiańskich. Są to Magda Heydel za przekład "Opowiadań" Katherine Mansfield (Wydawnictwo Officyna, Łódź 2020), książki trzymającej w napięciu niewypowiedzianych uczuć i po omacku identyfikowanych stanów emocjonalnych, do oddania których trzeba było wielkiej tłumaczki; Zbigniew Machej za "Pojęcia podstawowe" Petra Krála (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2020), czyli leksykon nieoczywistych pojęć, misternie utkany w języku czeskim w formie prozy poetyckiej o zacięciu filozoficznym; Agnieszka Rembiałkowska i "Maranta" Birutė Jonuškaitė (Wydawnictwo Pogranicze, Sejny 2020), rodzaj sagi rodzinnej o pamięci, ludowości i wspomnieniach, w której zachwyca splot żywiołów językowych - litewskiego, polskiego i języka pogranicza, wspaniale oddanych przez tłumaczkę w polszczyźnie; Michał Tabaczyński i "Anatomia melancholii" Roberta Burtona (Korporacja Ha!art, Kraków 2020), rewelacyjne opracowanie legendarnej pozycji równie legendarnego autora, dostępne nareszcie nie tylko dla znawców XVII-wiecznej angielszczyzny; oraz przekład dwojga autorów: Kingi Siewior i Jakuba Kornhausera "Świnia jest najlepszym pływakiem" Miroljuba Todorovića (Biuro Literackie, Stronie Śląskie 2020), którzy dokonali wyboru i przekładu dzieł serbskiego poety i performera, serwując nam to, co absolutnie najlepsze w jego twórczości.
-
Jak nigdy dotąd mam wrażenie, że robimy w Gdyni coś niezwykle istotnego i ważnego - powiedział prezydent Gdyni, Wojciech Szczurek, komentując ogłoszenie nominowanych pozycji do Nagrody Literackiej GDYNIA. -
Literatura stała się dla nas w ciągu ostatnich miesięcy chyba jeszcze ważniejsza niż dotychczas. Szukamy w niej nie tyle wytchnienia, co odpowiedzi na pytania, na które współczesny świat jedynie wzrusza ramionami. Tę intuicję zdaje się potwierdzać ostatni raport Biblioteki Narodowej, z którego wynika, że udało się w Polsce zatrzymać spadek czytelnictwa, wręcz zanotowano pewien wzrost. Jestem przekonany, że nasze gdyńskie działania też się do tego przyczyniły - dodał prezydent.
Gala, podczas której poznamy laureatów Nagrody Literackiej GDYNIA, odbędzie się 27 sierpnia 2021 roku w gdyńskim Muzeum Emigracji. Towarzyszyć jej będzie kolejna już edycja festiwalu literackiego Miasto Słowa, którego wydarzenia zaplanowano w Gdyni pomiędzy 23 a 29 sierpnia 2021 roku.
NOMINACJE DO NAGRODY LITERACKIEJ GDYNIA 2021:ESEJ:Jakub Kornhauser, Premie górskie najwyższej kategorii, Wydawnictwo Książkowe Klimaty, Wrocław 2020
Joanna Krakowska, Odmieńcza rewolucja. Performans na cudzej ziemi, Wydawnictwo Karakter, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Kraków-Warszawa 2020
Rafał Księżyk, Dzika rzecz. Polska muzyka i transformacja 1989-1993, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2020
Piotr Paziński, Atrapy stworzenia, Wydawnictwo Austeria, Kraków 2020
Jakub Skurtys, Wspólny mianownik. Szkice o poezji i krytyce po 2010 roku, Fundacja na rzecz Kultury i Edukacji im. Tymoteusza Karpowicza, Wrocław 2020
POEZJA:Cezary Domarus, Trax, Wydawnictwo J, Wrocław 2020
Ewa Jarocka, Cienie piszczących psów, Wydawnictwo Kwadratura, Łódź 2020
Radosław Jurczak, Zakłady holenderskie, Biuro Literackie, Stronie Śląskie 2020
Justyna Kulikowska, Tab_s, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań 2020
Natalia Malek, Karapaks, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań 2020
PROZA: Waldemar Bawołek, Pomarli, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2020
Dominika Horodecka, Wdech i wydech, Wydawnictwo Warstwy, Wrocław 2020
Agnieszka Jelonek, Koniec świata, umyj okna, Wydawnictwo Cyranka, Warszawa 2020
Elżbieta Łapczyńska, Bestiariusz nowohucki, Biuro Literackie, Stronie Śląskie 2020
Andrzej Muszyński, Bez. Ballada o Joannie i Władku z jurajskiej doliny, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2020
PRZEKŁAD:Magda Heydel, Opowiadania, autor oryginału: Katherine Mansfield, Wydawnictwo Officyna, Łódź 2020
Zbigniew Machej, Pojęcia podstawowe, autor oryginału: Petr Král, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2020
Agnieszka Rembiałkowska, Maranta, autor oryginału: Birutė Jonuškaitė, Wydawnictwo Pogranicze, Sejny 2020
Michał Tabaczyński, Anatomia melancholii, autor oryginału: Robert Burton, Korporacja Ha!art, Kraków 2020
Kinga Siewior, Jakub Kornhauser, Świnia jest najlepszym pływakiem, autor oryginału: Miroljub Todorović, Biuro Literackie, Stronie Śląskie 2020
