Zapraszamy na drugi z wykładów tegorocznego cyklu "Kultura dawnego Gdańska" zatytułowany "Gdańsk kalwiński: od Drugiej Reformacji do Unii Staropruskiej 1817 r.", prelegentem będzie dr hab. Sławomir Kościelak, prof. UG (Wiceprezes Towarzystwa Dom Uphagena).
O tematyce wykładu: We współczesnym Gdańsku, po 1945 r. dominuje rzymski katolicyzm, a Gdańsk Złotej Ery, XVI-XVIII stulecia - po zakończonej sukcesem Pierwszej Reformacji - kojarzy się z luteranizmem. To luteranie w 1557 r. uzyskali przywilej wyznaniowy. Powstał w Gdańsku kościół "krajowy" (miejski), oparty na wzorcach płynących z Wittenbergi.
Jednak u schyłku XVI stulecia do miasta zawitała też Druga Reformacja - kalwińska. Zapatrzeni w genewski model autonomicznego kościoła, pozbawionego katolickich reliktów i opartego na wymagającej samodyscypliny zasadzie predestynacji przedstawiciele gdańskich elit spróbowali narzucić kalwinizm ogółowi mieszkańców Gdańska.
Patrycjusze, urzędnicy, profesorowie, ludzie wolnych zawodów opowiedzieli się za nauczaniem Jana Kalwina, większość obywateli, pospólstwo, plebs, niektóre patrycjuszowskie rody, pozostali wierni Marcinowi Lutrowi. Po apogeum wpływów w pierwszej dekadzie XVII w. kalwinizm w mieście nad Motławą wyraźnie osłabł i stał się niewielką, marginalną liczebnie, ale wciąż widoczną mniejszością.
To dziejom tej mniejszościowej grupy, fascynującym dziejom zmagań o "rząd dusz" w Gdańsku poświęcony jest niniejszy wykład.
Będzie to również opowieść o pełnym niuansów obyczajowych i prawnych trwaniu kalwinistów w luterańskim mieście, o ich zróżnicowaniu na nurt główny - "pruski" i pierwotny - "holenderski", a także dwie emigranckie podgrupy: frankofońskich hugenotów i szkockich prezbiterianów. Wojny napoleońskie siłą rzeczy położyły kres dwóm ostatnim wspólnotom, główne nurty zlikwidowała - przynajmniej w teorii - narzucona w 1817 r. przez Fryderyka Wilhelma III Staropruska Unia Ewangelicka z luteranami.
O prelegencie: dr hab. Sławomir Kościelak jest absolwentem Uniwersytetu Gdańskiego, doktorem habilitowanym, profesorem nadzw., od 2002 r. jest pracownikiem dydaktyczno-naukowym w Instytucie Historii Uniwersytetu Gdańskiego.
Wśród rozlicznych zainteresowań badawczych prof. Kościelaka wskazać można jako najważniejsze: stosunki oraz konflikty wyznaniowe w Gdańsku i Prusach Królewskich w XVI-XIX w., zagadnienia dotyczące reformacji i kontrreformacji, reformy Kościoła; mniejszości religijne oraz kasaty klasztorne z początku XIX w., historię społeczną Pomorza, Wielkopolski i Kujaw a także drogi awansu i regresu społecznego.
Jest autorem książek Jezuici w Gdańsku od drugiej połowy XVI do końca XVIII wieku, Gdańsk - Kraków 2003; Katolicy w protestanckim Gdańsku od drugiej połowy XVI do końca XVIII wieku, Gdańsk 2012 (ta ostatnia nagrodzona Nagrodą I Stopnia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za najlepszą pracę habilitacyjną obronioną w 2013 roku) oraz ponad 80 artykułów naukowych, które ukazały się w najważniejszych czasopismach specjalistycznych w Polsce i poza granicami karaju.
Ponadto ma w dorobku kilkadziesiąt biogramów, ponad 160 haseł do Gedanopedii oraz Encyklopedii Gdańska, ponad 130 artykułów popularno-naukowych.
Jest również organizatorem i od 2008 r. kierownikiem studiów podyplomowych gedanistyka na Wydziale Historycznym UG, a także organizatorem i przewodniczącym Komitetu Głównego Olimpiady Wiedzy o Gdańsku (od 2009 r.).
W tym roku świętujemy 30-lecie powstania Towarzystwa Dom Uphagena, to doskonała okazja, żeby podzielić się z Państwem pięknymi publikacjami - Kościół św. Jana autorstwa I. Berent i J. Szczepańskiego oraz E. Bojaruniec, Herby mieszczan gdańskich, zostaną rozlosowane pomiędzy uczestników wykładu.
Książkę o kościele św. Jana otrzymaliśmy dzięki uprzejmości pani Iwony Berent z NCK, dziękujemy.
