Marian Kołodziej przez wiele lat współpracował z Muzeum Narodowym w Gdańsku, przekazywał Działowi Teatralnemu swoje prace, uczył aranżacji, opanowania przestrzeni, pomagał przy tworzeniu wystaw, które wciągały i zaskakiwały zwiedzających. Stał się naszym Mistrzem i przyjacielem. W roku Jego setnych urodzin zapraszamy Państwa do Pałacu Opatów miejsca, z którym był przez wiele lat związany, w którym prezentował w 1990 roku swoją autobiograficzną wystawę Kołodziej w skali 1:20.
Chcemy przypomnieć sylwetkę tego znakomitego scenografa, rysownika, niezwykłego człowieka, pokazać część prac, które nam zostawił.
Marian Kołodziej urodził się 6 grudnia 1921 roku w Raszkowie. Ukończył Gimnazjum im. Józefa Piłsudskiego w Ostrowie Wielkopolskim, szkołę o wieloletniej tradycji, najlepszą w tamtej okolicy. Działał w teatrze amatorskim, w którym przygotowywał oprawę plastyczną szkolnych spektakli teatralnych, współpracował też przy wydawanej w gimnazjum od 1925 roku gazetce Promień czuwał nad jej szatą graficzną, a i rysował do niej karykatury nauczycieli i kolegów.
Wiosną 1940 roku w Krakowie wraz z kolegami został aresztowany przez Niemców podczas próby przedostania się do wojska polskiego na Zachodzie. 14 czerwca 1940 roku przewieziono ich pierwszym transportem z Tarnowa, w grupie 728 mężczyzn, do powstającego KL Auschwitz. Kołodziej miał numer 432, a jego serdeczny przyjaciel Marian Kajdasz 179 (zmarł w obozie w listopadzie 1942 r., Kołodziej upamiętnił jego śmierć rysunkami z cyklu Klisze pamięci do wstrząsającej wystawy poświęconej wspomnieniom z Auschwitz). W obozie dla ruchu oporu przerysowywał plany fabryk, w których pracował, za co został aresztowany i osadzony w więzieniu w Opolu. Skazany na śmierć w czerwcu 1944 roku, został przewieziony do Auschwitz, gdzie miano wykonać wyrok. Dzięki pomocy jednego ze współwięźniów, Tomasza Szymańskiego, dostał się do pierwszego transportu podczas ewakuacji obozu. Przez Buchenwald, Sachsenhausen, Gross-Rosen dotarł do obozu Mauthausen-Ebensee, który 5 maja 1945 wyzwolili Amerykanie pod dowództwem generała Georga Pattona.
Po wojnie Kołodziej dostał się do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, początkowo jako wolny słuchacz. Należał do grupy studentów znakomitego scenografa Karola Frycza.
Latem 1950 roku zaczął współpracę z Teatrem Wybrzeże, zamieszkał najpierw w Gdyni (Teatr Wybrzeże miał tam pierwszą siedzibę), później przeniósł się do Gdańska i nad morzem został na zawsze. W Trójmieście, w teatrach w Polsce i za granicą zrealizował ponad 200 scenografii teatralnych, pracował przy 30 filmach (projektował kostiumy), przygotował ponad 30 wystaw, projektował i nadzorował wykonanie ołtarzy w związku z pielgrzymkami Jana Pawła II do Polski (Gdańsk-Zaspa 1987 i Sopot 1999).
W 1993 doznał udaru mózgu, miał sparaliżowaną prawą część ciała. Podczas żmudnej rehabilitacji zaczął rysować cykl prac Klisze pamięci, który pokazał publicznie (przy współpracy Działu Teatralnego MNG) w marcu 1995 roku w prezbiterium kościoła Świętej Trójcy w Gdańsku. W 1997 roku wystawę zaprezentowano w Niemczech, w Essen, następnie trafiła do Centrum św. Maksymiliana Kolbego w Harmężach, obok byłego obozu KL Birkenau II, gdzie znajduje się do dziś. W 2005 miasta włoskie Bolzano i Nuova Milanese wykonały kopie na płótnach rysunków Kołodzieja i prezentują je na własnych wystawach.
W sierpniu 2009 roku w Kartuzach została otwarta wystawa prac scenografa, której aranżację wykonano według jego projektu, we wrześniu tego samego roku w Gdańsku (Zielona Brama) odbyła się wystawa włoskiej wersji Klisz pamięci, którą również aranżował Marian Kołodziej.
Artysta zmarł w Gdańsku 13 października 2009. Jego prochy są pochowane w Harmężach, w krypcie na wystawie. W 2010 roku powstał o nim film amerykańskich dokumentalistów Jasona A. Schmidta i Rona Schmidta, pokazywany na festiwalach na całym świecie.
6 grudnia 2021 roku będziemy obchodzić 100. rocznicę urodzin tego niezwykłego artysty, który na stałe wpisał się w historię powojennego teatru i Gdańska. 18 września 1997 roku na mocy Uchwały Nr LIII/677/97 Rada Miasta Gdańska podjęła decyzję o nadaniu Marianowi Kołodziejowi Honorowego Obywatelstwa Miasta Gdańska. Jak napisał w uzasadnieniu tej decyzji Paweł Adamowicz, ówczesny Przewodniczący Rady Miasta Gdańska: Marian Kołodziej wpływał na kształtowanie kilku pokoleń gdańszczan. Był i jest autorytetem moralnym budzącym szacunek i zaufanie. Jego dokonania to część najnowszej historii sztuki gdańskiej obecnej od wieków w kulturze Europy.
Dziś twórczość Kołodzieja jest już ostatecznie zamknięta, ale nadal można ją podziwiać. Jego projekty scenograficzne, wykonane z wielką artystyczną starannością, projekty kostiumów, rysowane zmysłową kreską, bogate i niezwykle pomysłowe, wykonane przez mistrzów pracowni krawieckich kostiumy teatralne, fragmenty dekoracji wszystko to nadal zachwyca swoją barwnością i różnorodnością.
Kuratorka: Małgorzata Abramowicz
Patronat honorowy: Mieczysław Struk, Marszałek Województwa Pomorskiego
Patronat medialny: pomorskie.eu, gdansk.pl, trojmiasto.pl, visitgdansk.com
