Muzeum Historyczne Miasta Gdańska zaprasza na "Sztukę stołu"
wystawę złotnictwa i konwisarstwa gdańskiego z okresu od XVII - XX wieku
ze zbiorów
Muzeum Historycznego Miasta Gdańska oraz kolekcji prywatnych
Dwór Artusa/Oddział Muzeum Historycznego Miasta Gdańska
Wystawę można oglądać od
25 maja 2009 roku przez najbliższy rok.
Ekspozycja "Sztuka stołu" ma na celu prezentację najbardziej charakterystycznych dzieł złotniczych i konwisarskich, pochodzących z okresu od XVII - XX wieku. Ich różnorodność, sposób wykonania oraz opracowania dekoracji świadczą o Gdańsku jako o wybitnym ośrodku rzemieślniczym.
W średniowieczu gdańscy złotnicy pracowali przede wszystkim na potrzeby miejscowe. Po inkorporacji Prus Królewskich do Rzeczypospolitej (1454 r.) Gdańsk stał się głównym eksporterem wyrobów metalowych w głąb kraju. Rozwojowi rzemiosła sprzyjał wzrost zamożności mieszkańców i popyt na wyroby luksusowe. Odbiorcami rzemieślników gdańskich byli: miejscowy protestancki patrycjat, gdańskie władze miasta i korporacje, zbory protestanckie, kościoły katolickie, klasztory, dwór królewski, magnaci, szlachta, cerkwie i monastery w całej Rzeczypospolitej i z poza kraju. Złotnicy pozostawali w kontaktach ze sferą ludzi najbogatszych i wykształconych. Mieli również do czynienia z wielką sztuką poprzez operowanie figuralnymi przedstawieniami oraz czerpanie wzorów z plakiet, grafiki, literatury emblematycznej i ilustracji książkowej. Źródeł inspiracji szukali także w innych krajach. W średniowieczu były to Nadrenia i Westfalia, w XVII wieku Niderlandy, po wojnie trzynastoletniej ośrodki niemieckie - Hamburg i Augsburg (który w XVIII wieku pełnił rolę pośrednika w rozpowszechnianiu wzorów francuskich).
W czasach nowożytnych Gdańsk zyskał rangę wyróżniającego się ośrodka twórczego w Europie Północnej. Gdańscy złotnicy wielką wagę przykładali do walorów artystycznych. Cechą szczególną gdańskiego złotnictwa są przedstawienia figuralne o wykuwanym reliefie, grawerowane i odlewane. Określenie Gdańska jako ważnego ośrodka twórczego w Europie Północnej odnosi się przede wszystkim do sreber świeckich. Miasto chlubiło się wyrobami o wysokiej próbie srebra i doskonałej jakości, co świadczyło o mistrzowskim opanowaniu rzemiosła złotniczego. Długo obowiązującą próbą była tu wysoka próba 13; wszystkie wyroby dodatkowo potwierdzane były znakiem kontrolnym starszego cechu, jak i herbem Miasta.
Dzieła złotnicze opuszczały Gdańsk, szczególnie w końcu XVIII wieku, w związku
z ubożeniem miasta i emigracją niektórych zamożnych rodzin, po wojnach napoleońskich i w 1945 r. Obecnie, rozproszone po świecie, bywają wymieniane w katalogach domów aukcyjnych i kolekcjach europejskiego złotnictwa.
W czasach nowożytnych Gdańsk słynął także jako ważny ośrodek rzemiosł odlewniczych. Zaspokajał potrzeby miejscowe i produkował dla odbiorcy z kraju. Rzemiosła odlewnicze posługiwały się metalami kosztownymi takimi jak: cyna, brąz oraz mosiądz i wytwarzały sprzęty, których funkcje użytkowe były cenione tak jak i ozdobność formy. Ulubioną przez konwisarzy techniką było rytowanie. Na gładkiej powierzchni naczynia umieszczano herb, gmerk, monogram lub całe nazwisko i imię oraz datę upamiętniającą właściciela. Do tworzenia motywów roślinnych używali konwisarze szablonów, natomiast rytując sceny figuralne korzystali ze wzorów graficznych.
Na wystawie pokazane zostały srebrne przedmioty luksusowe, przeznaczone do podkreślenia zasobności właścicieli, np. puchar Petera Rohde II z 1670 roku, o formie naśladującej kwiat orlika, tzw. Akeleibecher oraz kubek monetowy z pocz. XVIII w., a także naczynia modne na osiemnastowiecznych stołach patrycjuszy: dzbanek do czekolady
C.L.Berendta z 1771 roku, dwie cukiernice
Emmanuela Ellerholtza I z 1776 i 1792 roku, dzbanek (bez pokrywy) do kawy z warsztatu wdowy po
Carlu Ludwigu Meyerze sprzed 1787 roku dzbanek do kawy Monogramisty ECK czy para lichtarzy
Ephraima Wischke z 1783 r. Prezentowane są również obiekty złotnicze nowsze, pochodzące z XIX i XX wieku. Specyfikę kolekcji stanowi złotnictwo, wykonane w warsztatach firmy
M.Stumpf&Sohn, istniejącej nieprzerwanie od 1804 do 1944 roku, przekształconej w 1861 r. przez kolejnego właściciela Moritza Stumpfa z tradycyjnego rodzinnego warsztatu w nowoczesną firmę o charakterze manufaktury.
Gdańskie złotnictwo i konwisarstwo ceniono kiedyś i ceni się dotychczas za biegłość rzemiosła, za dobrą jakość surowca i za niezwykłe walory artystyczne. Wystawa: Sztuka stołu ze zbiorów Muzeum Historycznego Miasta Gdańska oraz kolekcji prywatnych jest przeglądem tej twórczości i wyrazem zamożności Gdańska oraz gustu jego mieszkańców.
